A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Verdwijnt de Sovjetnostalgie nu uit Rusland?

Vlogger Daniil Orain interviewt een Rus over Oekraïne (Youtubekanaal '1420')

In 2019 riep mijn goede vriend Mikhail (64) uit Siberië in een Utrechts restaurant vol afkeer uit: "In mijn land zijn de Sovjettijden weer terug!" Omdat ik het toen nogal stellig vond, wist ik niet goed wat te antwoorden. Nu hoor ik dit geluid in Nederland steeds vaker: Rusland pleegt weer dezelfde wandaden als in de Sovjettijd. Zouden er in Rusland meer mensen zijn zoals Mikhail die dat ook vinden? De onderdrukking van de oppositie wordt alleen maar erger, het aantal politieke gevangenen neemt schrikbarend toe, Russische soldaten sterven massaal op het Oekraïense slagveld, de economie hapert steeds voelbaarder en hun leider wordt alsmaar dictatorialer. En nu staat het Kremlin op het punt weer een half miljoen mannen als kanonnenvoer naar het Oekraïense front te sturen. Zijn er signalen dat de Russische bevolking haar nostalgische gevoelens over de Sovjettijd de rug toekeert en zich meer richt op de kwalijke kanten?


Veel Russen hebben al lang heimwee naar de Sovjetunie. Eind vorige eeuw maakte ik mee dat bemiddelde Moskovieten uit nostalgische overwegingen de voorkeur gaven aan een goedkoop Sovjetijsje boven een duurder westers ijsje en aan een 'sovjetrestaurant' boven een modern restaurant (zie mijn blog Nostalgie naar het socialisme). Sterke twijfel over de toekomst deed hen verlangen naar het hen bekende verleden. De Russische schrijver Arkadi Ostrofski wees er in The Invention of Russia: The journey from Gorbachev's freedom to Putin's war (2005) op dat geluid, kleur, een traag levensritme of een bepaalde geur uit de Sovjettijd aan de mensen een intens gevoel van continuïteit en stabiliteit kunnen geven. Dit soort Sovjetnostalgie is de laatste jaren alleen maar gegroeid en het Kremlin promoot het steeds nadrukkelijker, onder meer door te blijven wijzen op het fantastische Sovjetijs en op de mensen die toen nog zo vriendelijk voor elkaar waren. In september vorig jaar - de zesde maand van de oorlog - organiseerde het Kremlin nog een groot concert in de beroemde Moskouse kathedraal Christus onze Redder, onder de naam 'De hitparade van de USSR'. In dit concert vertolkten beroemde Russische zangers oude Sovjetsongs. Het gevolg van dit soort nostalgie is dat het de Sovjetperiode als iets onschuldigs voorstelt.

 

Maar krijgen Russen vanwege de huidige politiek meer oog voor de negatieve kanten van de Sovjet-Unie en wijzen ze daarom diens onschuld radicaal af? Nauwelijks, ben ik bang. In het hieronder geplaatste YouTubefilmpje 'Do rural Russians want the USSR back?' uit december 2022 - de tiende maand van de oorlog - vragen twee jonge onverschrokken Russische vloggers aan de bewoners in het dorpje Jadrin, zo'n 550 km van Moskou, of ze misschien terug willen naar de Sovjettijd. De meesten zeggen volmondig ja. Het leven was immers gemakkelijker, vrediger en voorspelbaarder, aldus hun verklaring. Gratis onderwijs, gratis gezondheidszorg, verzekerde huisvesting en iedereen was gelijk aan elkaar en hielp elkaar. Maar als de interviewers de Goelag noemen, willen ze daar niks van weten. En over de huidige oorlog willen ze niet praten.

 

De voordelen van het socialisme zijn weggevallen, vooral de staatsverzorging van de wieg tot het graf, zolang je maar precies deed wat de overheid zei. Sinds die tijd zijn de Russische samenleving en haar bewoners op drift geraakt, zoekend naar antwoorden. Gebrek aan, maar vooral ook angst voor, informatie leidt nu tot verhaspeling van feiten en tot apathie. Tegelijkertijd heeft Poetin maar één antwoord op hun maatschappelijke ontworteling: imperialisme. En daarvan wordt de gewone en vaak arme man of vrouw niets wijzer. Positieve herinneringen aan het Sovjetverleden lijken dan een logisch antwoord. In werkelijkheid gaat het land steeds meer lijken op Sovjet-Rusland, tenminste zolang de Oekraïne-oorlog doorgaat en Poetin aan de macht blijft. Ik vermoed dat de mensen hiervoor de ogen willen blijven sluiten en onverminderd zullen blijven terugverlangen naar al het moois uit de Sovjettijd.

 

Verwante blogs:

Waarom lijden Russen zoveel meer dan wij? (okt 2016)

Nostalgie naar het socialisme (feb 2017)

De Sovjethelden zijn weer opgestaan (juni 2017)

Youtubefilmpje van de Russische vlogger Daniil Orain op youtubekanaal '1420': 'Do rural Russians want the USSR back?' (december 2022)

(13,54')

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.