Rusland leerde ik kennen vanuit mijn standplaats Siberië. In de winter van 1997 ging ik voor het eerst naar Tomsk, diep verscholen in West-Siberië, 4.000 kilometer ten oosten van Moskou. De thermometer wees 20 graden onder nul aan en ik was bang dat mijn vingers eraf vroren zodra ik uit het vliegtuig zou stappen. Nu voel ik me er thuis, heb er vrienden voor het leven en kom er graag, ook in de winter. Mijn lokale kennis van Tomsk en Siberië bespreek ik graag in een lezing of college.
Vanaf 1996 was ik als antropoloog en onderwijscoördinator verbonden aan de Universiteit Utrecht. Van daaruit heb ik tussen 1997 en 2005 les gegeven aan Russische universiteiten en werd ik lid van de Wetenschappelijke Adviesraad van het Nederlands Instituut in Sint Petersburg. In die tijd leerde ik ook de Russische taal - ondermeer aan Russische universiteiten - en kan ik me in het Russisch min of meer verstaanbaar maken.
Mijn proefschrift Als De Hemel Valt: Bescherming Bevolking tussen fantasie en werkelijkheid (2001; zie pdf onderaan) bevat analyses van de Nederlandse collectieve beeldvorming van Rusland in de Koude Oorlog.
In 2007 heb ik bij HOVO/ Universiteit Utrecht de vierdelige Leergang De 'Russische ziel' opgezet. Mijn colleges over de Russische nationale identiteitsvorming, maatschappelijke ontwikkelingen, interetnische relaties en de Siberische regio vormen er een vast onderdeel van. De colleges worden voortdurend vernieuwd en aangevuld. Daarnaast geef ik met veel plezier Ruslandlezingen en cursussen aan andere universiteiten, zoals bij HOVO Brabant/ Tilburg University.
Mijn belangrijkste interesse gaat uit naar de mensen in Rusland. Elk jaar reis ik bij voorkeur naar andere regio's in Rusland en naar voormalige Oostblok- en Sovjetlanden. Ik neem er deel aan het dagelijks leven, houd mijn Russisch bij, maak aantekeningen en ontmoet er vrienden. Over de Russische samenleving schrijf ik tweewekelijks een blog - met videobeelden - die u op deze website kunt lezen.
Vanaf midden 2022 geef ik als taalvrijwilliger Nederlands aan Oekraïners bij Taalschool SOB in Amsterdam, waarbij mijn kennis van de regio en van het Russisch een belangrijk communicatiemiddel vormt.
Relevante publicaties en activiteiten (klik op de link in de donkerblauwe titels voor de volledige tekst):
Rieke Leenders, 'Training Staff to Teach Social Science Research Methods by Distance Learning', (met Prof. Judith Marquand, Mansfield College, Oxford University, Great Britain, 2001).
Rieke Leenders, Ontwikkeling en implementatie van de cursus ‘Kwalitatieve onderzoeksmethoden’ voor de Staatsuniversiteit van Tomsk (met Prof. Judith Marquand, Mansfield College, Oxford University, Great Britain, 1997-2000). Nadien heb ik deze cursus gedoceerd aan de Universiteiten van Vladivostok, Novosibirsk en van Ulaanbaatar, Mongolië.
Zie voor meer info over het project waarvan deze cursus deel uitmaakt Judith Marquand, Development Aid in Russia: Lessons from Siberia (2009, voorbeeldweergave)
Rieke Leenders, 'Als De Hemel Valt: Bescherming Bevolking tussen fantasie en werkelijkheid' (2001) [pdf]
'Leenders' benadering heeft aantrekkelijke kanten. Haar these dat de overheid met de ontzettende, eigenlijk onvoorstelbare gevolgen van een kernoorlog slechts kon omgaan met behulp van state simplifications klinkt plausibel. In mijn ogen plausibeler dan Van der Booms stelling dat de manier waarop de overheid enkele tientallen jaren met de BB is omgesprongen, berust heeft op bewuste misleiding van de bevolking. Andere aspecten van Leenders' proefschrift vind ik minder overtuigend. Dat zij Amsterdam als onderzoeksobject heeft genomen, uitgerekend de meest problematische afdeling van de BB, om de problemen van de BB als geheel te demonstreren, legt de klemtoon naar mijn smaak wat teveel op de negatieve en hilarische kanten van het functioneren van de BB... Dat neemt niet weg, dat Leenders' studie een aardige aanvulling levert op Van der Booms 'top down' verhaal. Dat geldt vooral voor haar interviews met mensen die tot de 'werkvloer' van de voormalige BB hebben behoord... Met elkaar vormen beide boeken een verrijking van ons inzicht in de geschiedenis van die merkwaardige Organisatie Bescherming Bevolking, die gedurende tweederde van haar bestaan door het publiek niet meer en door de politiek nauwelijks nog serieus werd genomen.'
Recensie van 'Als de hemel valt' (Reformatorisch Dagblad 11 mei 2001)
‘Met de titel van haar proefschrift, ”Als de hemel valt...”, verwijst ze naar de ambivalente gevoelens destijds over de BB-organisatie. Enerzijds gaven BB-functionarissen ondanks alle problemen steevast te kennen voldoende bescherming te kunnen bieden. Met het gezegde: „Als de hemel valt, hebben we allemaal een blauwe hoed” pareerden ze critici die daar niet in geloofden. In de tweede betekenis kan de spreuk worden aangevuld met: „houdt het allemaal op”. Dit is de pessimistische en fatalistische variant, de vertolking van het gevoel of de overtuiging dat bij een eventuele kernoorlog elke maatregel bij voorbaat zinloos is.’
Rieke Leenders, opiniestuk: 'De kracht van het belegerde Dubrovnik' (NRC 26 november 1991)