Waarom weten we niet hoeveel Oekraïners er in Rusland wonen?

Oekraïne is zeer vervlochten met Rusland. De laatste partijleider van de Sovjet-Unie Gorbatsjov had een moeder van Oekraïense afkomst en zijn vrouw Raisa een Oekraïense vader. Chroesjtsjov en zijn tweede vrouw zijn beiden in Oekraïne geboren, net zoals Brezjnev. De vader van Trotski kwam uit Odessa. Zo zijn er vele voorbeelden. Het is echter vreemd dat er geen absolute getallen bekend zijn van Oekraïners in Rusland. Algemeen wordt aangenomen dat het er twee miljoen zijn, maar het is zeer waarschijnlijk dat er veel meer mensen met een Oekraïense achtergrond in Rusland wonen. De Russische overheid heeft er na het begin van de oorlog kennelijk geen belang meer bij om aantallen te noemen - net zoals de etnische Oekraïners er geen belang bij hebben. Ze zijn bang voor toenemende discriminatie door autochtone Russen. In de video hieronder zeggen Russen openlijk dat ze een hekel hebben aan Oekraïners, maar beseffen niet dat het gewoon hun buren zijn. Want ze zien er hetzelfde uit en spreken vaak heel goed Russisch.

Twee regio’s in Rusland springen er qua aantallen Oekraïners in ieder geval uit, althans volgens officiële cijfers van vóór de oorlog. Dat is het geval in de grensgebieden zoals de Koeban in de Noord-Kaukasus vlakbij de Krim. Volgens een volkstelling in 2010 sprak daar toen 50% Oekraïens. Koersk is een ander grensgebied, dat Oekraïne voor een groot deel bij verrassing veroverde, maar dat nu in snel tempo ontruimd wordt. In Groot-Siberië wonen ook veel Oekraïners, vaak al eeuwen. Vanaf de 17e eeuw nodigde de Russische tsaar hen uit om Rusland tegen inheemse volkeren te verdedigen, en daarna om er als boeren te blijven wonen en het land te ontginnen. Oekraïense gevangenen kwamen in de 20ste eeuw in de Goelag terecht om er als dwangarbeider in de mijnbouw te werken. In alle gevallen zijn ze opgegaan in de Russische bevolking en gerussificeerd, met hier en daar nog een vage herinnering aan hun afkomst.

Na het uitbreken van de oorlog zijn er zeker twee miljoen Oekraïners - al dan niet door Rusland verplicht - bijgekomen, omdat ze een vluchthaven zoeken voor het geweld. Deze intocht gaat zonder uitzondering via Moskou, waar zij gescreend worden op hun Russische gezindheid. Pas na goedkeuring mogen ze doorreizen. Vervolgens worden ze opgevangen in uithoeken van Rusland, zoals de Kaukasus, het havengebied Moermansk, of het onherbergzame Magadan in Siberië. Dit wordt door de overheid aantrekkelijk gemaakt met een hoger pensioen, een studiebeurs en een Russisch paspoort. Het lijkt op de herbevolkingspolitiek die tijdens de Sovjetperiode vrijwillig of onder dwang plaatsvond, maar nu door Oekraïne regelrechte ontvoering wordt genoemd, ofwel deportatie.

De Russen met een Oekraïense achtergrond die nog affiniteit met Oekraïne voelen houden zich sinds het uitbreken van de oorlog gedeisd. Ze zijn bang voor de nadelige effecten die ze als tweederangsburgers in Rusland zouden lijden als hun etnische afkomst bekend zou worden. Nu de oorlog voortduurt zijn eventuele pro-Oekraïnegevoelens genoeg om gediscrimineerd of zelfs gevangengezet te worden. Dit geldt zeker voor de Oekraïense legale en illegale arbeidsmigranten die naar schatting de helft van alle Oekraïners in Rusland uitmaken. Omdat Oekraïners in Rusland zich geen Oekraïner meer noemen of onder de radar willen blijven, is het onmogelijk geworden om precieze getallen te produceren over de etnische Oekraïners in Rusland.

Verwante blogs:

Hoe kijken Russen naar Oekraïners? (dec. 2024)

Wat gebeurt er nu met Oekraïners in Rusland? (feb. 2023)

Youtubefilmpje: 'From 1 to 10, how much do you hate Ukrainians?' (2023) (YouTube kanaal 1420)