Zijn maatschappelijke organisaties in Rusland nog actief?
Het aantal maatschappelijke organisaties dat onafhankelijk is van de overheid, ook wel ngo’s genoemd, neemt jaar op jaar af in Rusland. Poetin heeft met kleine stapjes de alleenheerschappij over het land teruggehaald. Daarmee heeft hij de droom van Michail Gorbatsjov om zeep geholpen om van de Sovjet-Unie een goedwerkende democratie te maken. Gorbatsjov heeft te weinig tijd gehad om de staat te voorzien van machtige democratische instituties, zoals een onafhankelijk parlement en een duidelijke scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. De toenmalige economische crisis veroorzaakte een gierende inflatie die spaargeld waardeloos maakte, waardoor ook de pensioenen niet meer uitbetaald konden worden. De meeste Russen hebben nu maar één wens: dat nooit meer. Daarvoor offeren ze hun ngo's kennelijk graag op.
Het is niet eens zo lang geleden dat in het moderne Rusland van Poetin sociale verenigingen, opgezet door burgers, actief tegenwicht boden aan of toezicht hielden op het centrale gezag. Deze organisaties, ook wel het ‘maatschappelijk middenveld’ of civil society genoemd, zijn bijvoorbeeld vakbonden, religieuze organisaties, goede doelen- of milieuorganisaties. Zolang ze maar niet politiek waren qua inhoud. Maar wat is er tegenwoordig niet politiek? Zo kan als voorbeeld gewezen worden op de activistische bioloog en hoogleraar aan de Universiteit van het Siberische Tomsk, Sergej Kirpotin. Begin van deze eeuw kon hij over de ongeremde boskap in Noord-Siberië nog vrijelijk publiceren. Bijna 70% van Ruslands totale oppervlak bevat 20% van al het hout ter wereld, vooral in de Siberische taiga. In Tomsk waren rondom Kirpotin diverse milieuorganisaties actief die de Siberische natuur nauwlettend in de gaten hielden. Ondertussen was de regering Poetin al enige jaren bezig alle belemmeringen voor deze houtkap uit de weg te ruimen. De BBC-journalist Jonathan Dimbleby verbaasde zich in zijn boek Russia: A journey to the heart of a land and its people (2008) over het milieu-activisme wat hij daar aantrof. Van Kirpotin en de milieuorganisaties hebben we nadien niets meer vernomen.
Een ander voorbeeld is Memorial, een humanitaire organisatie die werd opgericht tijdens de perestrojka van Gorbatsjov in de jaren tachtig om de misdaden van het Stalinregime te documenteren. Daarna, tijdens Poetin, zette Memorial zich ook in voor mensenrechtenschendingen, door bijstand te verlenen aan slachtoffers. In 2021 werd de organisatie door de Russische president als 'buitenlandse agent' verboden, maar de leden gingen vanuit een café onvermoeibaar verder. Een deel van hen is naar het buitenland gevlucht. De achterblijvers worden regelmatig thuis lastiggevallen.
Ngo’s worden nu door de overheid opgeslokt en gedwongen om het Kremlinverhaal uit te dragen of ze worden buiten de wet geplaatst. Humanitaire- en milieubelangen behoren tegenwoordig enkel en alleen tot het staatsbelang en zijn geen zaak meer voor ngo’s. De regel is nu: de staat en de markt beslissen wat er gebeurt. Alleen de minst politiek gevoelige onderwerpen zijn nog het werkterrein van ngo’s, zoals sociale hulpverlening en culturele activiteiten. De politieke activiteiten zijn ondergronds gegaan of hun belangrijkste aanvoerders zijn naar het buitenland gevlucht. Maar net als in de Sovjettijd bestaan ze en wel ondergronds.
Verwante blogs:
De Rus en zijn natuur (juli 2020)
Kleine Russische protesten werkten ook in Sovjet-Rusland! (jan 2024)
Youtubefilmpje: 'On March 15, 2021, during the 46th session of the Human Rights Council, on the occasion of the General Debate on human rights situations that require the Council’s attention, Tatiana Glushkova from Human Rights Center “Memorial”, 2004 Right Livelihood Laureate, delivered a statement condemning the harsh repression on peaceful protesters following the arrest of Russian opposition leader Alexei Navalny' (2021)
Reacties