Homoliefde in een Sovjetpionierskamp
De ‘coming-of-age’ roman Pioneer Summer (Russisch: Лето в пионерском галстуке) verdient aandacht. Het is een debuutroman van het Russisch-Oekraïense schrijversduo Elena Malisova en Katerina Silvanova. Het was eerst gratis te lezen op de website Ficbook.net, voordat het werd opgemerkt door de onafhankelijke uitgever Popcorn Books. Het boek kwam in 2021 uit en haalde binnen een half jaar een verkoop van 200.000 stuks, mede door de aandacht die het kreeg op TikTok. Met 250 miljoen views was het succes niet te stoppen. Verdient deze ‘hype’ - nu in Engelse vertaling - de aandacht die het gekregen heeft? Op zich zijn er wel meer boeken over jongens die hun homoseksualiteit ontdekken. Het verhaal had zich bij voorbeeld net zo goed bij de scouting of de zeeverkenners kunnen afspelen. Maar doordat het plaatsvindt op een zomerkamp in de Sovjettijd krijgt het een extra dimensie, omdat in de Sovjet-Unie homoseksualiteit officieel niet bestond. Sovjetpionierskampen - voor jongens en meisjes - waren bedoeld om kinderen in de leeftijd van zeven tot veertien jaar op te voeden in de geest van het communisme. En zoals het in Rusland zo vaak gaat werd dit boek, met homoseksualiteit als thema, verboden door Poetin en uit de handel gehaald.
De roman gaat over twee jongens, Joeri (16) en Volodja (18), die in het kamp tijdens een toneeluitvoering elkaar aantrekkelijk beginnen te vinden. Volodja kent zijn seksuele voorkeur, maar Joeri wordt er totaal door overvallen, want hij is er onbekend mee; hij heeft zelfs nog nooit van de mannenliefde gehoord. Joeri is in het kinderkamp om een soort inhaalprogramma te doen en Volodja heeft er als lid van de Komsomol (een communistische jongerenorganisatie) een betaalde baan als groepsleider. De Komsomol geldt als springplank voor een maatschappelijke carrière en een begeerd lidmaatschap van de communistische partij. Als je vóór je 30ste nog steeds geen lid bent van de communistische partij, met alle voordelen die daarbij horen - zoals de privileges van de Sovjet-elite - dan ben je te laat. Hij doet zijn best om Joeri voor alle gevaren te waarschuwen en hem zoveel mogelijk te behoeden voor een voortijdige ontmaskering, want dat kan leiden tot eeuwige schande en vijf jaar gevangenisstraf. Boven de ingang van het zomerkamp staat geschreven: “Onze toekomst is licht en geweldig”. Maar ieder jaar krijg je een karakterbeoordeling die je voor de rest van je leven met je meeneemt. Volodja is zo bang ontmaskerd te worden als oplichter, als monster, dat hij zelfmoord overweegt. Na het zomerkamp zien de geliefden elkaar twintig jaar niet. Pioneer Summer in een Sovjet-setting verschaft de lezer eveneens een inkijkje in de wereld van de homoseksueel in het huidige Rusland.
Het boek is mijns inziens onder meer zo populair omdat het gaat over de vraag hoe afwijkend je kunt en wilt zijn in een maatschappelijk streng gecontroleerde omgeving. De schrijvers weten bij een lezer zoals ik een gevoelige snaar te raken door de wijze waarop ze een verliefd iemand neerzetten die niet weet wat homoliefde is. Het Russische regime heeft het moeilijk zich te verhouden tot homoseksualiteit. Iedereen is trots op de pianist Richter (was Oekraïens, maar dat wordt voor het gemak vergeten), de componist Tsjaikovski, de dansgrootheden Noerejev en Diaghilev. De film Tchaikovsky’s Wife (2022) van Serebrennikov werd wél verboden. Zien we hier willekeur? Waarschijnlijk niet. Sommige namen zijn eenvoudig te groot om neer te halen. De naam Serebrennikov is dat kennelijk niet.
Verwante blogs:
Homofobie: niet vanwege de bijbel maar waarom dan wel? (jan. 2019)
Stalinisten schreven ook dagboeken (juli 2016)
Youtube video: 'Pioneer Summer by Katerina Silvanova and Elena Malisova: Official Audiobook Trailer (2025)
Reacties