Homofobie: niet vanwege de bijbel maar waarom dan wel?
Een Nashvilleverklaring, zoals die van onze religieuze fundamentalistische SGP, is voor het merendeel van de Russen niet nodig. De bijbel speelt in het Russische anti-homoklimaat nauwelijks een rol. Maar wat dan wel? Dit wil ook het peilingsbureau Levada graag weten. Ze heeft echter één probleem: hoe het onderwerp aan de orde te stellen? Onderzoeksjournalist Masja Gessen is er in De toekomst is geschiedenis (2018) van overtuigd dat het Kremlin de taal rondom homoseksualiteit zodanig heeft gekaapt dat Levada er geen objectieve vraag meer over kan stellen. Homoseksualiteit, pedofilie: alles wordt op één hoop gegooid. Hoe moet je een homo in het Russisch noemen, zonder stigmatiserend of onduidelijk te zijn? Seksuele minderheid? Uit de tijd en bovendien vernederend. Gay of LGBT? Onbegrijpelijk voor de meeste Russen. Queer? Nog obscuurder. Maar wellicht gaat homofobie in Rusland vooral over mannelijkheid en vrouwelijkheid, zoals Margriet van der Linden in haar informatieve documentairereeks How to be gay? (2018) oppert?
Ja, ben ik geneigd te zeggen. Met de nadruk op mannelijkheid. Nog niet zo lang geleden was Rusland een door en door boerenland en lichamelijke kracht was voor een man essentieel om te overleven. De bereidheid geweld te gebruiken ter bescherming van bezit was cruciaal en ook vrouwelijke familieleden behoorden hiertoe. In de huidige maatschappelijk onzekere wereld willen mannen die beschermrol weer op zich nemen en vrouwen moedigen hen daarbij aan. Bij deze gerevitaliseerde masculiniteit hoort een scherpe scheiding tussen de sekserollen en geen vage, zoals bij homoseksuelen. Je mag je in Rusland wel gay voelen - dit Engelse woord doet onder beter opgeleide Russen nog het meest neutraal aan - maar je mag het nooit of te nimmer laten zien. Tegenover Van der Linden licht een Russische lesbienne het als volgt toe: "Wat je in bed doet is privé, dus geen Gay Pride in Moskou...Laat ons maar onder de radar blijven: hoe minder aandacht, hoe beter we kunnen leven."
Je zou zeggen: oké dan, laat iedereen doen waar hij of zij zin in heeft, zolang niemand er last van heeft. Maar sinds de derde termijn (2012-2018) van Poetin mag ook dat niet meer. Net als de SGP in Nederland gebruikt het Kremlin deze kwetsbare minderheid om zijn politieke macht te versterken. En de patriarchale Russisch-Orthodoxe Kerk sluit zich hier natuurlijk gretig bij aan. Homofobie hoort sindsdien nadrukkelijk tot de nationalistische retoriek. In dat kader stopte Poetin de aarzelende bloei van homovriendelijke uitgaanswijkjes in achteraf Moskou. In 2013 werd de zogenoemde 'Propandawet' goedgekeurd, die 'uitingen van homoseksualiteit in de nabijheid van kinderen' strafbaar maakt. Hoe verreikend wil je het hebben? Volgens Levada steunde 73 percent van de ondervraagden deze wet. De uitdrukking 'echte Rus' vormt weer onderdeel van het politieke discours, kijk maar naar de talrijke masculiene foto's van Poetin op internet. Een 'echte Rus' is een mannelijke man die uitstraalt dat hij vrouwen kan beschermen. En een meisje is pas een 'echte vrouw' wanneer ze in het trouwboekje van zo'n man staat. Homo's zijn eenvoudig 'mannen zonder masculiniteit', zoals een Russische vriendin mij onlangs nog toevertrouwde. Wrang genoeg vluchten homo's uit de nabije Kaukasus of Centraal Azië hier toch naartoe, want thuis is het nog erger (zie filmpje).
Zie ook eerder verschenen blogs:
#MeToo-zaadjes vallen op onvruchtbare Russische bodem
Russische meiden dromen niet langer van gangsters
Youtubefilmpje 'Waarom vluchten homoseksuelen naar Rusland en waarom zouden ze daar beter af zijn?', uit How to be gay?, met Margriet van der Linden, over homo's uit de Russische Kaukasus (2018)
Reacties