De dienstbare Russische vrouw
Vriendin Lylia uit Tomsk is een zelfstandige en hoogopgeleide 66-jarige vrouw met een eigen flat en drie veeleisende banen. Een jaar geleden offerde ze haar vrije tijd helemaal op voor haar vriend Herman, die inmiddels is overleden. Zij is kunsthistoricus, hij kunstenaar. Russische kunstenaars zijn er voor de kunst en de sociale omgeving houdt er in extremo rekening mee, de partner voorop. Toen ik ooit opperde dat hij zich soms best wel egoïstisch gedroeg, was haar antwoord: "Logisch toch, hij is immers kunstenaar." De laatste jaren van zijn leven kon hij door ziekte onmogelijk voor zichzelf zorgen. Vanaf dat moment ging Lylia er elke avond na haar werk heen. Daar deed ze niet alleen de reguliere zorgtaken, maar ruimde ook de lege wodkaflessen en volle asbakken op die hij met zijn vrienden achterliet. Alle offers voor hem heb ik haar nooit horen betreuren. "Dit is Rusland", is alles wat ze kwijt wil. Russische vrouwen staan erom bekend. Waar komt deze mateloze opofferingsgezindheid vandaan?
Vrouwelijke dienstbaarheid kent in Rusland een lange geschiedenis. Wie herinnert zich niet de vrouwen in Misdaad en Straf (1866) van Dostojevski? De onbegrensde beschikbaarheid van moeder, zus en vriendin van Raskolnikov? En wat zegt het schilderij van Gregori Sedov (1882)? Zes vrouwen laten zich in volkomen onderworpenheid willoos door tsaar Alexander III op hun echtelijke geschiktheid keuren. Of De Moeder (1907) van Maxim Gorki. De moederfiguur werd door Gorki weliswaar heroïsch beschreven, maar haar leven draait uitsluitend om haar revolutionaire zoon. In de sovjettijd zorgden vrouwen naast een volledige baan nog steeds in hun eentje voor het huishouden. En in de meeste hedendaagse huishoudens heeft de moeder het eten de hele dag klaar staan, mochten man en kinderen opeens trek krijgen.
Natuurlijk, de zich opofferende vrouw kwam tot voor kort in alle westerse culturen voor. Maar in Rusland veranderde er op dit gebied wel heel weinig. Zijn hier aannemelijke verklaringen voor? Momenteel zijn er op elke 100 vrouwen nog geen 87 mannen, zo blijkt uit de nieuwste cijfers van de VN. De discrepantie komt vooral door de Tweede Wereldoorlog, toen de meeste jonge mannen het niet overleefden. En er speelt meer. De perestrojka heeft de ooit door de staat redelijk verzekerde economisch toekomst voorgoed vernietigd. Er heerst nu grote financiële onzekerheid. Veel hedendaagse vrouwen zien zichzelf als 'de generatie die zich moet opofferen voor haar kinderen'. Langdurig samenwonen met je kinderen is eerder regel dan uitzondering.
De reeds lang gescheiden moeder van mijn hoogopgeleide 38-jarige Moskouse vriendin Sonia staat altijd voor haar klaar. Samen vormen ze een hechte symbiotische eenheid. Maar de dochter woont nog thuis omdat ze geen vaste partner kan vinden. Een van de verklaringen kan zijn dat vanwege het grote vrouwenoverschot mannen zich niet per se hoeven te binden: keuze genoeg. Huwelijken worden daardoor instabieler en vrouwen hebben er veel voor over die ene schaarse man stevig vast te houden. In hun financieel onvoorspelbare bestaan geeft een echtgenoot meer zekerheid. Sloven Russische vrouwen zich zo uit vanwege een welbegrepen eigenbelang? Zes van de tien huwelijken eindigt immers in een echtscheiding.
Youtube filmpje 'Top ten reasons you are not a russian when...', over het verschil tussen Russisch en niet-Russisch
Reacties