De Rus en zijn natuur

Lev Tolstoj (Repin 1891)

Zelf boerendochter en het tegendeel van een boomknuffelaar viel het me vijfentwintig jaar geleden des te meer op hoezeer mijn Russische collega's begaan waren met de natuur. En met het Russisch-Europese project waar we toen allemaal nog veel heil in zagen. Samen zouden we namelijk een ambitieuze moderne universitaire Masteropleiding Ecologisch Management aan de Universiteit van Tomsk opzetten. Bovendien wisten ze het zeker: het buitenleven heeft een zuiverende werking op lichaam én geest. Behalve met de alomtegenwoordige natuurgebieden had hun aandacht voor de natuur uiteraard ook te maken met hun beroep: bioloog, hydroloog, geograaf. Het was in dezelfde tijd dat ik kennis maakte met Russische ngo's die zich speciaal om de natuur bekommerden. In deze nogal 'wildwest-kapitalistische' omgeving stond ik versteld van hun belangeloze enthousiasme en betrokkenheid.

In zijn boek Russia: A journey to the hearth of a land and its people (2008) raakte de vermaarde BBC-journalist Jonathan Dimbleby begin deze eeuw onder de indruk van bioloog Sergej Kirpotin van de Universiteit van Tomsk, een van de deelnemers aan bovengenoemd project. Sergej maakte zich zorgen over de 'plundering van de taiga', een van de grootste rijkdommen van Siberië. Reizend door de provincie Tomsk, half zo groot als Frankrijk en voor 60% bedekt met bos, zag Dimbleby vooral 'ecologische genocide', een ongekend slagveld van afgekloven boomstronken en kale vlaktes, aangericht door de lucratieve houtindustrie. Illegale houtkap en omkoping van de inspectie waren aan de orde van de dag. Een houtkapper verhaalde tegenover Dimbleby hoe je gemakkelijker een vergunning los kon krijgen als het bos deels door brand was verwoest. Brandstichting in de taiga, ondenkbaar in de overgecontroleerde Sovjettijd, kwam nu op grote schaal voor. Sergej vatte de situatie gelaten samen: "Het is geteisterd gebied, met nauwelijks management, de grond wordt geplunderd, het gaat om totale en redeloze vernietiging. En daar komt bovenop dat nergens ook maar enige herbeplanting plaats vindt. Het bos zal uiteindelijk geheel verdwijnen."

En daar komt nu de immense temperatuurstijging bij, vermoedelijk veroorzaakt door klimaatverandering. Vooral boven de Russische poolcirkel, het gebied waar de temperatuur gewoonlijk onder nul blijft, is het tegenwoordig in de zomer vaak boven de dertig graden. Siberië is opnieuw berucht aan het worden. Deze keer niet dankzij de talrijke lugubere herinneringen aan de Goelag, maar vanwege de jaarlijks terugkerende immense bosbranden. Dimbleby constateerde eerder al vooral berusting, zelfs bij de energieke Sergej. Keer op keer hoorde hij hem zeggen: "Wat kun je eraan doen?" De geplande Master bleef uiteindelijk steken in een bureaucratisch en geopolitiek antiwesters moeras. De ooit talrijke ecologische bewegingen hebben van Poetin praktisch allemaal het stempel 'buitenlandse agent' gekregen en zijn verdwenen of gemarginaliseerd. Op geen enkele manier zijn Russen als Sergej in staat hun zo geliefde natuur tegen het steeds groter wordende onheil te beschermen.

Verwante blogs:

Russische nomaden verliezen Noordpool aan olie én klimaat [mrt 2019]

Stadsjager in de taiga [juni 2017]