Kan de Russische oppositie een oligarch wel vertrouwen?
Russische oligarchen zijn de afgelopen jaren opvallend vaak uit het raam gevallen, neergestort of door hartfalen plotseling overleden. De oppositie in Rusland staat ook onder zware druk en verloor met de dood van advocaat Aleksej Navalny op 16 februari 2024 haar boegbeeld. Niemand twijfelt eraan dat hij vermoord werd. Velen zitten nu in de gevangenis of noodgedwongen in het buitenland. Men zou kunnen stellen dat de oligarchen een natuurlijke bondgenoot vinden in de oppositie. Beiden willen immers hun bewegingsvrijheid terug. Maar waar moet dat uit blijken? Is de Nederlander Derk Sauer, journalist en uitgever, met zijn Kremlinkritische krant The Moscow Times (1992) een voorbeeld? In 2012 ging hij samenwerken met de oligarch Michail Prochorov, eigenaar van mediabedrijf RBK. Sauer moest in 2016 het veld ruimen na publicatie van de Panama Papers waarin Poetin werd genoemd. Prochorov nam afstand van Sauer, die zich moest verdedigen tegen de beschuldiging van fraude. Toen Rusland de oorlog begon in Oekraïne, vluchtte Sauer met zijn medewerkers naar Amsterdam om de vrije pers daar voort te zetten. Nu Sauer is verongelukt op zijn zeilboot valt te vrezen dat The Moscow Times zal verdwijnen. Bestaat er nog oppositie in Rusland, behalve bijvoorbeeld het stille protest van de moeder van Navalny? Zij eiste het lichaam op voor een begrafenis in Moskou, waar duizenden mensen op afkwamen en Navalny’s naam scandeerden. Het lijkt er meer op dat deze oppositie ondergronds is gegaan en zich verder ontwikkelt tot een verzetsbeweging. Oekraïne voert tot diep in Rusland aanvallen uit op oliedepots, militaire vliegvelden en spoorlijnen, waarvoor hulp van binnenuit zeer gewenst en denkbaar is.
De oligarchen zijn niet veilig voor de wraak van het Kremlin. Een paar namen: Konstantin Stroekov (66), opgepakt voor corruptie, Vadim Mosjkovitsj (58), in voorarrest op beschuldiging van verduistering. De mediatycoons Vladimir Gusinski (58) en Boris Berezovski (79) zitten berooid in Londen. Grofweg kent Rusland twee soorten oligarchen, de jonge en de oude garde. Gezien hun leeftijd waren deze ondernemers in de jaren '90 de slimmeriken die door Boris Jeltsin in de gelegenheid werden gesteld om staatsbedrijven voor weinig geld op te kopen. Toen kon werkelijk alles en in korte tijd verdienden zij enorme vermogens. Nu, onder het regime van Poetin, lopen zij aan zijn leiband en kunnen zij niet anders dan knikken en instemming betuigen. Zij moeten hun geld op gecontroleerde roebelrekeningen zetten, waardoor vluchten naar het buitenland zeer kostbaar of onmogelijk wordt. Door de oorlog in Oekraïne worden zij ook nog getroffen door westerse sancties. Internationale transacties kunnen niet meer plaatsvinden, creditcards worden geweigerd, luxejachten zijn in westerse havens niet welkom. De oligarch is buiten Rusland een paria geworden.
Russische oligarchen willen daarom af van de sancties en wagen het erop. Zo klopte bijvoorbeeld de bankier Mikhail Fridman (61) aan bij de bekende sociaal activiste Zhanna Nemtsova. Zij is de in Bonn wonende dochter van de vermoorde oppositiepoliticus Boris Nemtsov. Hij vroeg haar om op haar website een video te plaatsen waarin hij verklaart tegen de oorlog in Oekraïne te zijn. Nemtsova had daar geen trek in: “Het is mijn stellige overtuiging dat geen enkele belangrijke Russische financiële of industriële onderneming onafhankelijk van de Russische staat kan opereren”. Het onderling vertrouwen is volledig weg. De oppositie in het buitenland verdenkt Poetin ervan oligarchen onder druk te zetten om zich tegen de oorlog te verklaren, om op die manier de sancties tegen Rusland te omzeilen. Fridman woont intussen weer in Rusland. Maar de in Londen wonende Chodorkovski (62) is de oud-CEO van het grote Russische oliebedrijf Joekos. Hij heeft tien jaar vastgezeten als oppositiepoliticus. Is het dus verbazingwekkend dat hij in 2024 een uitnodiging kreeg voor de inauguratie van Trump?
Verwante blogs:
Kantelt het westerse beeld van Poetin en wat zegt dit? (dec 2019)
Wie in Rusland profiteren van de oorlog tegen Oekraïne? (dec. 2023)
Youtubefilmpje: Poetins échte inner circle (NOS, april 2022)
Reacties