Met bijna iedereen wist hij bevriend te blijven, ook als hij het oneens was. In zijn laatste aantekeningen klonk soms de wanhoop door: Hoe lang heb ik nog de lust de tegenpartij te ontmoeten? Hoe lang ben ik nog in staat, zonder mijn principes te verloochenen, geen persoonlijke zaak te maken van onze meningsverschillen?' Waarom wil ik over Alexander Herzen (1812-1870) schrijven, een Russische aris...

Eigen en andermans naïviteit bij grote historische gebeurtenissen blijft verbazingwekkend. Zo geloofde ik in de jaren '90 hartstochtelijk - en ter plekke zelfs nog meer - in de komst van de Russische democratie. Ik stond er met mijn neus bovenop en had mijn ogen en oren wijd open. Maar achteraf gezien interpreteerde ik de werkelijkheid niet beter dan een willekeurige buitenstaander. Met wellicht n...

Het was een jaar vóór 'de Krim' en ik schrok toen ik Stalin opeens weer zag. Maar ik voelde me gek genoeg ook opgelucht dat er niet bijstond: 'De grootste leider van het Russische volk'. Het Moskouse Muzeon, waar ik zijn standbeeld aantrof, vormt onderdeel van de beroemde Tretjakov Galerie en heette in de volksmond lange tijd ‘Begraafplaats zonder doden’. Mijn Russische vriend Nicolai vroeg me mee...