Hoe vergaat het ontheemde Russen in Rusland?

Russische ontheemden na Oekraïense aanval op Koersk (aug.2024)

Als een grondoorlog uitbreekt betaalt de burgerbevolking een hoge prijs. Huizen worden stukgeschoten en legers graven zich in. Dan kun je maar beter vertrekken. Mensen met middelen en een auto vluchten zo ver mogelijk weg. Vaak hebben ze familie of vrienden elders waar ze opgevangen kunnen worden. Maar armere mensen kunnen of willen niet weg. Ze blijven liever achter om hun huis en spulletjes te bewaken tegen plunderaars. Daarnaast bestaan er ook al dan niet gedwongen evacuatieprogramma’s van de overheid. De autoriteiten hebben met de evacuatie niet altijd alleen de veiligheid van de bevolking voor ogen, maar vaak ook andere bedoelingen. Hoe gaat dit in Rusland?

Toen de legers van Hitler in 1941 Rusland binnenvielen werden 16 miljoen Russen gedwongen om als evacués naar de oostkant van de Oeral te vertrekken. Een deel van de evacués mocht na de Tweede Wereldoorlog niet terug naar huis op straffe van opsluiting in de gevangenis. De reden was dat de Sovjets deze mensen, zoals bijvoorbeeld invaliden, niet in konden zetten in de industrie. Meer recent waren er de Tsjetsjeense oorlogen, waarbij de bevolking alle kanten op werd gejaagd. Hier ging het om zo'n 800.000 ontheemden. Nu zien we hetzelfde gebeuren aan de grens met Oekraïne. Totaal onverwachts viel Oekraïne begin augustus het Russische gouvernement Koersk binnen. De bevolking is er massaal op de vlucht geslagen. De overheid noemt geen getallen, maar de betrouwbare nieuwssite The Moscow Times heeft het over 100.000 tot 200.000 ontheemden. Over hun opvang is weinig bekend. Waar verblijven deze mensen en hoe gaat het met hen?

Voor de vluchtelingen van Koersk werd net als bij die andere oorlogen van overheidswege weinig geregeld. De Russische overheid zet wel extra treinen in om mensen naar Moskou te transporteren. En ze zou aan ontheemden evacuatie, voedsel en geld hebben aangeboden, maar het Kremlin zegt er verder weinig over. Ze bagatelliseert de problemen en benadrukt vooral dat alles onder controle is. Toch komt er soms een ander geluid naar voren. Een ontheemde 33-jarige Russin, Lyubov 
genaamd, vertelt aan de onafhankelijke nieuwssite MediaZona na de inval in Koersk hoe de communicatie over de evacuatie verliep: “Niemand weet het precies. Alles verspreidt zich via geruchten, iemand heeft iets ergens gehoord, iets gelezen, iemand kent iemand op bestuurs- of regeringsniveau.” Berichten doen de ronde dat Russische soldaten leegstaande huizen plunderen en dat de overheid alle Russische ontheemden het liefst wil overbrengen naar de provincie Zaporizja in het door Rusland bezette Oekraïne. Maar meer dan enkele scholen en gymzalen die vanwege de zomervakantie leegstaan, een stuk of wat sanatoria en zomerkampementen voor misschien 100 of 200 mensen, heeft de overheid niet geregeld. 

Naast de diepe teleurstelling over de vrijwel volledige afwezigheid van de eigen overheid heerst bij de Russische ontheemden ook woede over de Oekraïners die de schuld krijgen van alle ellende. Ondanks alle beproevingen gaat er toch iets redelijk goed, en dat komt doordat de ontheemden keer op keer bewijzen over een ongekende zelfredzaamheid te beschikken. Russen zijn gastvrij en vangen gevluchte landgenoten zonder al te veel problemen op. Maar voor hoe lang? De Oekraïense bezetting van Koersk duurt nu al meer dan twee maanden. Om het gemakkelijker te kunnen terugveroveren wil Rusland zo weinig mogelijk burgers in het gebied. Hoeveel staat er in Koersk nog overeind als de oorlog voorbij is? En mogen alle evacués wel terugkeren? Gaat de Russische overheid dan wel de noodzakelijke hulp bieden?

Verwante blogs:

Waarom lijden Russen zoveel meer dan wij? (okt 2016)

Familie als enige veilige nest in een onveilige omgeving? (nov 2018)

Youtubefilmpje: 'Russian refugees evacuate their homes after Ukrainian push into Kursk' (SBS News, aug. 2024)