YouTube 'brieven' aan Poetin: laatste hoop op gerechtigheid?
Het IDFA toonde een andere opmerkelijke documentaire, namelijk van de Russische regisseur Andrej Grjazev. Hierin richten talrijke Russen hun wanhoopskreet rechtstreeks tot Poetin en wel via een Amerikaans videokanaal. The Foundation Pit (2020) laat een thematische selectie zien uit grofweg 80.000 YouTubefilmpjes uit de periode 2009-2020. Het is een bekend fenomeen: in autoritair geleide staten richten gezagsgetrouwe burgers zich ten einde raad tot de opperste leider. Het grootste deel van de filmpjes gaat over schrijnende gebreken in de publieke ruimte. Zoals het ontbreken van toegangswegen naar een dorp of een verlaten en levensgevaarlijke bouwput midden in een buurt. De filmpjesmakers zijn gefrustreerd, ongelukkig of woedend en klagen over corruptie en hebzucht, een onderwerp dat veel Russen tegenwoordig bezighoudt. Soms zijn ze komisch of zelfs absurd, maar meestal ronduit schokkend, zeker voor ons westerlingen. Je voelt aan alles dat ze niet overdrijven.
Maar waarom YouTube, vraag je je dan af. Bestaat er dan geen gelijkwaardig Russisch kanaal? Jawel, bijvoorbeeld RuTube. Alleen kun je er vanwege de staatscontrole niet zeker van zijn dat je filmpje daar ook echt blijft staan. En de plannen met het nieuwe Runet waar RuTube toe behoort, betekenen wellicht dat Rusland zelfs helemaal losgekoppeld wordt van het wereldwijde web. Binnen zo'n autonoom Runet kunnen de autoriteiten alle informatie controleren en blokkeren, waaronder dit soort filmpjes. YouTube is bij Russen sowieso zeer populair. In 2019 was het het tweede meest bekeken socialemediakanaal, na de chatapp VK, het oude VKontakte. Sommigen nemen het filmpje op met behulp van de autocamera, anderen posten op YouTube vanuit hun keuken of vanaf het dorpsplein.
De titel van de documentaire verwijst naar de indrukwekkende roman De bouwput (1930) van Andrej Platonov, over het Sovjetbewind tijdens Stalin. De auteur beschrijft hierin op eigenzinnige wijze de krankzinnige maar ook mensonterende toestanden rondom een op de werkelijkheid gebaseerde eindeloos durende bouwput. Zijn roman werd meteen verboden. Ook nu lijkt niemand te luisteren. De mensen hopen kennelijk dat Poetin hen zal helpen zodra hij van hun problemen hoort. Stalin, maar ook Hitler, werden overstelpt met persoonlijke brieven van radeloze mensen. Mensen klampen zich aan hen vast omdat ze geloven in de ultieme gerechtigheid, zoals religieuze mensen zich in hun vertwijfeling wenden tot een 'rechtvaardige God'. Maar wil Poetin deze filmpjes wel zien? En zo ja, gaat hij er wel eens op in? Uit analyses van de brieven aan Stalin leren we dat Stalin alleen die brieven wilde lezen die zijn beleid ondersteunden of waarvan hij de schrijver kende.* Of zouden de filmpjes toch vooral voor andere filmpjesmakers zijn bedoeld, zoals regisseur Grjazev na afloop suggereerde? Gedeelde smart is halve smart, zoiets? Weliswaar ontstaat zo misschien een collectief gevoelde vuist, maar wel een van een nogal krachteloze Russische burger.
*Zie 'Letters to Stalin: Practices of Selection and Reaction' (2015)
Verwante blogs:
Stalin ondertekende de doodvonnissen zelf (okt. 2018)
Hoe wordt er tegenwoordig tegen Lenin aangekeken? (dec. 2018)
Youtubefilmpje: Trailer van ‘The Foundation Pit’: 'Dutch premiere at IDFA 2020; This hard-hitting, found-footage film shows Russian citizens voicing their concerns and rage about Putin’s rule. Combined in this way, the clips constitute a powerful protest against a government that appears to have forgotten about its citizens. '
Reacties