Hoe wordt er tegenwoordig tegen Lenin aangekeken?
Poetin zei nog niet zo lang geleden op Lenins sterfdag: "Je regering leiden op basis van ideeën is prima, maar alleen als dit uitmondt in het gewenste resultaat. En dus niet zoals Vladimir Iljitsj (Lenin) het deed, want zijn idee leidde tot de val van de Sovjet-Unie." Met een gerust hart durf ik te stellen dat de meerderheid van de Russen het met deze mening eens is. Toch is negatieve informatie over Lenin nauwelijks bespreekbaar. Mede daarom wordt hij nog steeds niet zoals Stalin in verband gebracht met de enorme tragiek van het Sovjetregime. Ook op de door hem veroorzaakte Russische Revolutie bestaat openlijk nauwelijks kritiek. Levada bestaat sinds 1987 en is het meest onafhankelijke peilingsbureau van Rusland. Haar peilingen zijn echter maar tot op zekere hoogte betrouwbaar. Sinds 2016 staat Levada te boek als 'buitenlands agent' en is nu op straffe van opheffing extra voorzichtig. Het bureau kan bijvoorbeeld niet peilen in hoeverre mensen vrijheid ervaren om hun mening te geven, zoals bij ons het SCP jaarlijks doet. Maar op basis van haar regelmatige peilingen over Lenin kunnen we wel wat meer zeggen over opvattingen van Russen naar leeftijd. De waardering voor Lenin blijkt, naast opleiding, inkomen en woonomgeving, namelijk vooral leeftijdsgebonden te zijn.
Allereerst de snel verouderende groep communisten, zo'n vijf procent van het totaal. Hoewel zij zich elk jaar op Lenins sterfdag weer bij het Mausoleum op het Rode Plein verzamelen en hopen dat het communisme terugkeert, hebben zij de zware Sovjetperiode aan den lijve ervaren. Hetzelfde geldt voor hun niet-communistische leeftijdgenoten. Toch zien beiden Lenin als hét symbool van het beste wat hen heeft kunnen overkomen. Tijdens de perestroika gingen de staatsarchieven open en kritiek op Lenin kwam toen voor het eerst openlijk naar buiten. Ondanks dit is de relatief welvarende Brezjnev-generatie (1964-1982) grotendeels pro-Lenin. Het zijn vooral diegenen die ná de perestroika zijn gevormd, qua leeftijd grofweg variërend van veertig tot vijftig, die nog het meest negatief over Lenin denken. De jongere mensen onder hen laat het vooral onverschillig. Vaak kennen ze Lenin niet, of ze zien in hem een soort stripfiguur of gewoon iemand uit hun nationale geschiedenis. De leeftijdsgebonden waardering voor Lenin maakt hem wel tot een heel bijzondere historische figuur.
Dit bleek weer eens in 2014 toen men Sint-Petersburg haar oude naam 'Leningrad' wilde teruggeven. De meerderheid van de inwoners bleek tegen. Hoewel Lenin nog steeds ligt opgebaard in het Kremlin, wordt hij door de bevolking grotendeels genegeerd. Een kwart staat er onverschillig tegenover en dit percentage groeit gestaag. Toen ik Russische vriendin Sonia (39) vroeg of er eigenlijk nog standbeelden van Lenin in haar woonplaats Moskou stonden, moest ze het antwoord schuldig blijven. In 2017 besloot Poetin het revolutiejaar 1917 minimaal te gedenken. Toch kreeg filmmaker Oleg Sentsov onlangs nog twintig jaar strafkamp, omdat hij volgens de aanklacht een Leninstandbeeld wilde opblazen in zijn geboorteplaats op de Krim, uit protest tegen de annexatie. Vriendin Lylia (67) uit Tomsk logeerde weer enkele dagen bij mij en op mijn leestafel lag toevallig Lenin the Dictator: An intimate portrait (2017), van de journalist Victor Sebestyen. Hoewel ze er helemaal niets over zei, voelde ik dat ze het oneens was met de titel van het boek. In Tomsk staat nog steeds een immens Leninstandbeeld aan de Lenin Boulevard. Voorlopig blijft Lenin voor de Russen vooral een ongemakkelijke figuur.
Zie hier de Levada-opiniepeilingen over Lenin
Verwante blog:
Sommige politici gaan nooit dood
Zie youtubefilmpje over Denis Volkov, socioloog aan het Levada centrum in Moskou. Hij noemt Levada een 'buitenlands agent' (2016)
Reacties