Hoe ziet armoede in Rusland eruit?
In Rusland leven 15 miljoen mensen onder de armoedegrens. Dit is ongeveer 10% van de bevolking. In Nederland is dit ook zo, maar in Rusland ligt de armoedegrens bij een maandinkomen van 14.000 roebel, dat is 130 Euro. Als je hiervan met name in Russische steden moet rondkomen, leef je veelal in verschrikkelijke omstandigheden, zonder voldoende verwarming, zonder goede riolering en zonder stromend water. Dit soort leefomstandigheden komt overal in Rusland voor, maar zeker in de zogenoemde 'monosteden' die in de Sovjettijd door de staat werden gebouwd rondom één fabriek - vandaar het woord mono. Talrijke mensen trokken hier toen naartoe voor beter werk en werden van die ene fabriek afhankelijk. Met de ineenstorting van de Sovjet-Unie ging die fabriek failliet en kwijnde de stad eromheen weg. Aan de mensen werd eerst een wortel voorgehouden die daarna weer werd weggehaald, waardoor ze met lege handen achterbleven. Iets soortgelijks lijkt nu te gebeuren met het onder de armen ronselen van vrijwilligers om te vechten in Oekraïne.
Tom Vennink rapporteerde in 2019 in de Volkskrant dat er nog ongeveer 13 miljoen mensen in monosteden woonden. En de monosteden waar inwoners nog financiële overheidssteun kregen waren in die tijd al gehalveerd, zodat de mensen het zelf maar moesten zien te rooien. De monostad Bajkalsk in Siberië telde toentertijd 17.000 inwoners en bestaat nu grotendeels uit verwaarloosde Sovjetgebouwen. Slava, een oud-werknemer, zegt emotioneel achter wat lege bierblikjes: "Dit was een dorp met het aanzien van een stad, godverdomme, we vierden feestdagen met het mooiste siervuurwerk en de grootste artiesten van het land. En nu?" Voor deze - in de woorden van Sana Valiulina - "gedoemde inwoners" blijft er weinig anders over dan alles aangrijpen wat hen wordt aangeboden. Desnoods soldaat worden in de Oekraïne-oorlog.
Om een idee te krijgen van het leven in zo'n verwaarloosd Sovjetgebouw geeft de Russische cineast Andrej Losjak met zijn documentaire Pentagon (2023) een verontrustend inkijkje. 'Pentagon' is de bijnaam van een verkommerd gebouw in het stadje Novouzensk in West-Rusland (geen monostad). De filmmaker wilde laten zien onder welke mensen het huidige Russische regime soldaten ronselt. Het verhaal wordt verteld aan de hand van twee soldaten die vechten in Oekraïne. In de film kun je zien hoe de bewoners naar hun werk gaan, over politiek praten, ruzie maken met hun buren, naar Poetins tv-speeches kijken en naar het front in Oekraïne vertrekken. De eerste aflevering van de vierdelige serie begint en eindigt met verlof en terugkeer van twee soldaten. Eentje overleefde het niet en kwam terug in een kist. Was dit zijn eigen schuld? Aanmelden voor het leger is tegenwoordig immers vrijwillig.
Maar als er geen middelen zijn om de eindjes aan elkaar te knopen, zwichten er veel voor de uitzonderlijk hoge soldij en de goede secundaire arbeidsvoorwaarden. Pentagon was volgens Losjak ook bedoeld om de mensen in verzet te laten komen: Hou jezelf niet voor de gek en zie hoe het regime jullie laat verkommeren. Maar armen zoals zij kunnen daartegen eigenlijk niet protesteren. Ze zitten constant in de overlevingsmodus en zijn doodsbang dat hun miserabele leven nog beroerder zal worden. De kosten voor de rekrutering van vrijwilligers voor de Oekraïne-oorlog zijn inmiddels zo hoog opgelopen dat het gerucht rondgaat dat Poetin de hoge soldatenvergoedingen weer wil afschaffen. Opnieuw lijkt een kans op structurele levensverbetering geen soelaas te bieden en wordt van de meest armzalige Rus weer een wortel afgenomen.
Verwante blogs:
De meeste Russen willen dat de Oekraïne-oorlog stopt. Maar... (okt. 2022)
Waarom lijden Russen zoveel meer dan wij? (okt. 2016)
Youtubefilmpje: Trailer van de documentaire Pentagon (2023) van Andrej Losjak, The United States Agency for Global Media (USAGM)
Zie voor aflevering 1 van de documentaire Pentagon (2023)
Reacties