Wat is er mis met de Russische taal?
Hoe graag wilde ik midden jaren '90 de Russische taal leren! Vanaf die tijd bezocht ik Rusland regelmatig en wilde daar niets liever dan Russisch praten. Allerlei taalcursussen volgde ik, in Amsterdam, Moskou, Sint-Petersburg. Uiteindelijk sprak ik het behoorlijk, vooral dankzij mijn oude vriendin Jekaterina Michajlovna uit Tomsk. In tegenstelling tot mijn andere Russische vrienden kende ze geen woord Engels en toen moest ik wel. Na haar overlijden in 2020 sprak ik bijna nooit meer Russisch. Nog steeds hoor ik graag Russisch om me heen, van expats in mijn Amsterdamse buurt of van Oekraïners die op de school waar ik Nederlandse taalles geef vanwege hun afkomst uit Oost- of Zuid-Oekraïne onderling vaak Russisch praten. Tegelijkertijd verplichten de bezetters van de Oekraïense gebieden de bevolking Russisch te praten, willen Oekraïense auteurs niet meer in het Russisch schrijven en verwijderen bibliothecarissen Russischtalige boeken uit Oekraïense bibliotheken. Poetin wil er het liefst alles russificeren, ook het Oekraïens en veel mensen krijgen daarom een hekel aan het Russisch. En dit gebeurt niet alleen in Oekraïne. Hoe ga je in deze barre tijden om met je liefde voor het Russisch?
Het dilemma met de Russische taal geldt natuurlijk nog meer voor de Nederlanders die zich al veel langer en veel intensiever met het Russisch bezighouden en daar vaak hun beroep van hebben gemaakt. Zoals dichter, vertaler en slavist Arie van der Ent en Poesjkinvertaler Hans Boland. Van der Ent zal het eens zijn met de kernachtig reactie van Boland: "Ik hou van Poesjkin en haat Poetin". Boland weigerde in 2014 vanwege de annexatie van de Krim de prestigieuze Russische Medaille van Poesjkin uit handen van Poetin. Van der Ent wil de in Rusland gebleven Russische schrijvers niet langer meer vertalen en richt zich nu uitsluitend op het vertalen van de (nog) in het Russisch schrijvende Oekraïners. Behalve communicatiemiddel is de taal een belangrijk onderdeel van elke nationalistische politiek en door de oorlog van Rusland in deze regio is het weer een wapen geworden.
Pakt Poetin het Russisch van ons af? De Nederlandse documentairemaker Aliona van der Horst heeft een Russische moeder en leerde als kind van haar vloeiend Russisch. Moeder en dochter presenteerden ooit samen Russische taallessen op de Nederlandse tv. Onlangs was over haar dilemma met het Russisch de indrukwekkende korte documentaire te zien met de titel Van wie is die taal? (2022). Een vriendin vertelde haar dat er ook grapjes met het Russisch worden gemaakt, bijvoorbeeld door Tolstojs meesterwerk Oorlog en Vrede nu Speciale operatie en Discreditatie te noemen. Wat te doen? Boland blijft in ieder geval Poesjkin vertalen want "zijn taal is het mooiste Russisch dat ooit is geschreven". Wijlen hoogleraar Russische taal- en letterkunde Karel van het Reve doceerde midden in de Koude Oorlog Russisch aan de Rijksuniversiteit Leiden. Al die tijd bezocht hij het verwerpelijke Sovjet-Rusland en publiceerde er steevast kritisch over. Ik ken tenminste twee Nederlanders die juist nu Russisch zijn gaan leren. Dat doet me toch goed.
Verwante blogs:
Mijn ‘taiga moeder’ Jekaterina Michajlovna (aug 2016)
De Nederlanders komen! (dec 2016)
Youtubefilmpje 'Why do so many Ukrainians speak Russian? Russian Aggression on Ukrainian language. History Overview' (mrt 2022)
Reacties 1
L.S.,
Als ik het goed heb, was het Tsjechov, die antwoordde op de vraag :"wat komt er na deze oorlog" eenvoudigweg "vrede" zei, omdat er na elke oorlog altijd vrede komt.
Zo ook na deze zinloze oorlog in Ukraine. In 1954, het is lang geleden, verontschuldigde onze Duitse leraar op de middelbare school, zich dat hij Duits moest geven, ik herinner me dat die mededeling in onze klas weinig los maakte. Had het zin om geen Duits te leren en te lezen, tijdens WW II? Geen Goethe of Schiller? In het openbaar was dat toen bedenkelijk, maar gewoon thuis? Ook nu vind ik het een beetje onzinnig dat we geen Russiche zouden mogen leren en lezen, er is zo veel moois in het Russich geschreven, ook muziek natuurlijk en andere kunstuitingen. Economische sanctie zijn goed, als ze doeltreffen, niet zo zeer de man in de straat, maar de Hoge Dames en Heren. Culturele sancties? Ieder mag er het zijne van denken. Ze helpen niet in de strijd tegen Rusland, maar wellicht wel om het persoonlijk gemoed te luchten.
Met vriendelijke groet,
Wim Harrems.