Mijn ‘taiga moeder’ Jekaterina Michajlovna
U kent ze wel, de baboesjkas die in Moskou of Sint-Petersburg bij de metrostations kleine porties bessen, groente of boeketten aanbieden. Mijn 'taiga moeder' Jekaterina Michajlovna was ook zo iemand. Heel stilletjes zat ze op bed de dode bloemen en blaadjes weg te knippen. De volgende dag moesten haar gladiolen er immers goed uitzien, want dan stond ze weer op haar vaste plek op het Dzerzjinski Plein in Tomsk. Haar familieachtergrond lijkt op die van veel families in Siberië. Bijna alle denkbare gebeurtenissen in de Russische geschiedenis vind je erin terug: Poolse krijgsgevangenen, deportaties, koelak-beschuldigingen, alcoholisme, armoede, honger, keuterboeren, sovchozen en tenslotte oudgelovigen. Begin deze maand was ik weer bij haar. Dochter Irina uit Vladivostok was bij haar ingetrokken en moet de inmiddels 93-jarige nu dag en nacht verzorgen. Zonder lift naar haar flat op de vierde verdieping zit deze voorheen zo actieve vrouw nu al zo'n drie jaar min of meer opgesloten.
Jekaterina Michajlovna leerde ik 15 jaar geleden kennen toen haar zoon Oleg, een van mijn Russische vrienden, overleed. Na zijn begrafenis bood ze spontaan haar huis als logeeradres aan. Op den duur noemde ze mij haar 'Hollandse dochter' en ik haar, maar dan stilletjes in mezelf, mijn 'taiga moeder'. Bijzondere beelden van haar heb ik genoeg. Zoals toen we terugkeerden van haar datsja in een overvolle elektrichka en we moesten staan. Ogenschijnlijk probleemloos hingen aan haar armen: een zware zak aardappelen en een enorme bos gladiolen. Ik wilde haar helpen maar moest na enkele minuten al schaamtevol opgeven. Succesvol bloemen verkopen kon volgens haar schelmachtige devies alleen in je oudste jas en lelijkste hoofddoekje. Ondanks haar magere pensioentje wilde ze mijn kostgeld noch mijn ‘dure’ inkopen. Het huishouden draaiende houden, zo simpel was het leven voor haar. Volgens stadsgenote Lilya hebben veel oudere vrouwen juist in de Sovjettijd deze montere overlevingsdrang verloren.
Toen ik hoorde over het verleden van haar ouders, paste het allemaal precies: een als koelak verklaarde vader en een oudgelovige moeder. Beiden staan bekend om hun eigenzinnigheid, discipline en onuitputtelijke energie. Haar vader weigerde na de collectivisatie op een sovchoz te gaan werken en volkomen berooid begon hij opnieuw in het wat minder stringente dorpje Kaftanchikova, in de buurt van Tomsk. Ondertussen hield moeder het gezin van vijf kinderen bij elkaar en stuurde haar jongste dochter, Jekaterina Michajlovna, naar Moskou om door te leren voor administrateur. De dochter werkte zich vervolgens op binnen het lokale hotelwezen, van eenvoudig receptioniste tot prestigieuze directeur van 'Sibir', het grote stadshotel van Tomsk dat nog steeds floreert. Tijdens haar pensioen werd ze een echte zzp'er: bloemenverkoopster ‘van datsja tot marktplein’. De bloemen zaaide ze op haar datsja zelf in, kweekte ze op en bracht ze naar Tomsk.
Oudgelovigen, zo leert ons de 70-jarige Agafia Lykov in bijgaande documentaire, weten zelfs in de meest onherbergzame Siberische taiga met opvallende opgewektheid te overleven. Wat mij betreft geldt dit ook voor Jekaterina Michajlovna. Weliswaar ziet mijn 'taigamoeder' er nu veel te kwetsbaar uit en soms moet ze huilen om haar verdwenen zelfstandigheid, maar gelukkig verschijnt altijd weer haar brede gulle glimlach. Zo stilletjes op bed haar bloemen bijknippen, dat zal ze helaas nooit meer doen.
Verwante blogs:
Youtubefilmpje: Surviving in the Siberian Wilderness for 70 Years (2016). Midden jaren veertig reisde een familie van oudgelovigen nog dieper de ontoegankelijke Siberische taiga in, om zo te ontsnappen aan vervolging en aantasting van haar levensstijl. De familie Lykov ging wonen in het Sajangebergte, 250 km buiten de bewoonde wereld. In 1944 werd dochter Agafia geboren. Sindsdien woont Agafia er blijmoedig en vanaf 1988 helemaal alleen, als laatste overlevende.
Reacties