'Typisch Russisch' op een Wolga-loveboat

Bitter Love (2020)

De documentaire móest ik zien, Bitter Love van 2020, getoond op IDFA. Mijn Nederlands-Russische vriendin Tatjana vond het 'typisch Russisch'. Mijn oren spitsten zich. Wat zou er typisch Russisch zijn aan mensen die de liefde willen vinden? Ik heb in Rusland vrienden die de liefde zoeken en ken hun torenhoge en romantische verwachtingen. Centraal in de documentaire staat een jaarlijks terugkerende cruise op de Wolga, vooral bedoeld voor alleenstaanden. De sfeer bepaalt veel. De cruise start met wensballonnen die in een feestelijke stemming worden opgelaten. Daarna volgen danslessen, het liefst met een potentiële levenspartner. Een vrouw vertelt verwachtingsvol dat ze mensen kent die zo het geluk hebben gevonden. Maar hoe typisch Russisch is dit? 

De observaties van regisseur Jerzy Sladkowski leveren gevoelige scènes op. Hoewel aanvankelijk volkomen vreemden voor elkaar, creëren de meesten al snel een vertrouwelijke sfeer. In no time kamt een vrouw de haren van een andere vrouw en ze luisteren bijna gretig naar elkaars treurige liefdesverhalen. Ondertussen praten ook de mannen onderling over verloren of moeilijke liefdes, waarbij de wodka hen nog dieper in hun ziel laat kijken. Een jonge vrouw zorgt al vier jaar voor het kind van haar vriend maar vertrouwt het niet, zo vertelt ze vrijmoedig aan een medepassagier. Hij wil immers nog steeds niet met haar trouwen? Twee oudere vrouwen verwachten hier, na enkele mislukte huwelijken, opnieuw de prins op het witte paard te vinden. Een stel speelt het spel van verleiding en verzet en een wat oudere vrouw biedt zich aan als liefdeswaarzegster, maar kan zelf de liefde niet vinden. Maar is dit dan typisch Russisch? Volgens Tatjana is er wel degelijk iets typisch Russisch, maar dat is moeilijker te duiden.

Ja, wat er uitspringt is het theatrale zelfbeklag, althans in Nederlandse ogen; Russen zelf noemen het liever vertrouwelijk praten. Vol geestvervoering, alsof hun leven ervan afhangt, luchten de mensen tegen elkaar hun gemoed. Zo vertelt een vrouw met een getormenteerd gezicht hoe ze zich vaak het hondje Kastjanka voelt, uit het gelijknamige verhaal van Tsjechov (1887). Nadat hij zijn baas uit het oog had verloren hield het hondje zich met allerlei kunstjes in leven. De vrouw tijdens haar first date tegen een begripvolle man: "Ik moet ook voortdurend kunstjes doen en heb daardoor veel stress." Waarom vertelt ze dit? Stoot ze daarmee de man niet af? Nee, zegt Tatjana beslist. Het uiten van onstuimige gevoelens is voor veel Russische vrouwen een eerste levensbehoefte, het ene verhaal het liefst nog erger dan het andere. Het laat zien dat je echt leeft en, zo weten ze uit ervaring, het werkt goed bij paarvorming. Bij de man wordt zo een sterk beroep gedaan op zijn hulp, dat gemakkelijk overgaat in verliefdheid. Maar het tegendeel kan ook. Tatjana wees op een interview uit 2010 met Jelle Brandt Corstius, die in Rusland vijf jaar een relatie had gehad met de Russische Marina. Het was met Marina altijd "alles of niets", zo vertelt hij: “Als er even geen vrolijk drama was, verzon ze wel de een of andere ruzie. Heel heftig, en heel vermoeiend. Ik heb weleens gedacht: als ik met haar doorga, haal ik de 50 niet eens.” Heftig en vermoeiend, dat vond ik de mensen in deze documentaire ook. Maar wel intrigerend.

Verwante blogs: 

#MeToo-zaadjes vallen op onvruchtbare Russische bodem (jan 2018)

De dienstbare Russische vrouw (april 2017)

Youtubefilmpje: trailer van Bitter Love (2020) van Jerzy Sladkowski. 'An extraordinarily intimate, observational portrait of passengers on a river cruise—full of drama, poetry, vulnerability, humor, and melancholy music. As Russian landscapes peacefully glide by, both young and old struggle with love.'

N.B. De documentaire Bitter Love (87 min.) is momenteel nog niet te koop voor particulieren.