Tsjetsjeense oorlogskinderen aan het Oekraïense front

Tijdens mijn Ruslandcollege voor HOVO-Utrecht vroeg een cursist waarom zoveel Tsjetsjenen in Oekraïne zo meedogenloos meevechten. IDFA geeft met haar documentaire The 3 Rooms of Melancholia (2004) van regisseur Pirjo Honkasalo een antwoord. In deze onthutsende film zien we hoe de Tsjetsjeense weesjongen Sergej van veertien, na in zijn thuisland getraumatiseerd te zijn geraakt door de Russische agressor, naar de kazerne in het Russische Kronstadt werd getransporteerd om daar een 'Russische' soldaat te worden voor een volgende oorlog. In 2006 noemde de Tsjetsjeense pro-Russische viceminister van volksgezondheid de Tsjetsjeense kinderen "levende monsters". Honkasalo laat de rigide militaire discipline zien, waaraan kinderen van zeven tot veertien jaar in de 'kadetacademie' worden onderworpen. Wat bij de kijker vooral achterblijft is hoe ontzettend jong ze allemaal zijn. De kans dat deze inmiddels volledig gedrilde jongens nu meevechten in Oekraïne is levensgroot. Wat zouden we van hen maar ook van andere Tsjetsjenen in de Oekraïne-oorlog kunnen verwachten?

Volgens UNICEF verloren ongeveer 25.000 kinderen in de twee Tsjetsjeense oorlogen tussen 1994 en 2008 minstens één ouder. Honkasalo laat de verwoestingen in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny zien, waar kinderen oorlogje spelen tussen de ruïnes terwijl de echte oorlog op de achtergrond te horen is. De Verenigde Naties noemde Grozny de "meest verwoeste stad op aarde". De schattingen over de slachtoffers lopen uiteen van 50.000 tot 200.000 Tsjetsjeense burgerdoden. Een onderzoek van de internationale Medécins Sans Frontière uit 2005 wijst uit dat 77% van de Tsjetsjeense respondenten lijdt aan "merkbare symptomen van psychologisch leed". Volgens een rapport een jaar later van de Nederlandse Artsen Zonder Grenzen leeft de meerderheid "in angst, onzekerheid en armoede". Een hele generatie kinderen gaat gebukt onder oorlogstrauma's.

Hoe het er met Sergej zo'n twintig jaar na dato voorstaat weten we niet. Het doel in de militaire kazerne van Kronstadt was om van hem een loyale vechtmachine voor Rusland te maken. Hij zal nu midden dertig zijn en heeft het grootste deel van zijn leven niets anders dan oorlog meegemaakt of zich erop voorbereid. Oorlog voeren is voor hem het gewone leven, morele overwegingen zullen veelal op de achtergrond zijn geraakt. We weten dat de Tsjetsjeense president Kadyrov uit eigen beweging grote aantallen vrijwilligers naar het front stuurt, tegen een, in Tsjetsjeense ogen, riante vergoeding. Ook weten we uit oorlogsverslaggeving dat de Russische soldaten in Tsjetsjenië en de Tsjetsjeense soldaten in Oekraïne hebben geleerd de tegenstander als een monster te beschouwen waarmee je kunt doen wat je wil. Regisseur Honkasalo gaf in het interview na vertoon van de film in het Amsterdamse Eye een belangrijk advies. Zorg ervoor dat Oekraïense kinderen de Russen niet ook als monsters gaan zien. Want dat zou gemakkelijk de aanleiding kunnen vormen voor een volgende oorlog. 

Verwante blogs:

Inheemse minderheden vooral Russisch soldatenslachtoffer in Oekraïne (juni 2022)

Russisch patriottisme leidt tot blinde zelfopoffering (sept 2018)

Youtubefilmpje: trailer van de documentaire The 3 Rooms of Melancholia (2004) van regisseur Pirjo Honkasalo