Speelde er ooit iemand in Rusland Russische roulette?
Russische roulette is een luguber kansspel en vooral bekend geworden door de Amerikaanse speelfilm Deer Hunter (1978). Vietcongsoldaten sloten in de Vietnamoorlog weddenschappen af op Amerikaanse gevangenen die onder dwang Russische roulette moesten spelen. De eerste soldaat draaide de cilinder van de revolver met slechts één kogel in een van de zes kamers rond, met een kans van vijf op zes dat hij het zou overleven. Hij zette de revolver tegen zijn hoofd en haalde zelf de trekker over. Er zijn geen bewijzen gevonden dat Amerikaanse soldaten in Vietnam gedwongen werden tot dit spel. Of waarom het spel 'Russische roulette' genoemd wordt, want uit Rusland zijn ook geen bewezen voorvallen bekend. Maar literatuur en werkelijkheid kennen wel een lange geschiedenis van voorbeelden die in de buurt komen. Voor de gedachte dat hoe dan ook het noodlot je leven bepaalt lijken veel Russen bovenmatig gevoelig.
De bekende roman Een held van onze tijd van Michail Lermontov stamt uit 1840 en gaat over de wederwaardigheden van de jonge officier Petsjorin in een Kaukasische kozakkennederzetting. In een van de hoofdstukken, 'De fatalist’, speelt de koelbloedige majoor Voelitsj met zijn leven: 'Toen hij de haan spande en kruit in de pan strooide, konden sommigen van ons een kreet niet onderdrukken... "Wat ben je van plan, je bent niet goed wijs", werd er geroepen. Hij ... zei langzaam: "Heren, wie wil er twintig goudstukken op me inzetten?"..."Vijftig roebel tegen vijf dat het niet geladen is" riep een derde. Een nieuwe weddenschap was het resultaat... Voelitsj haalde de trekker over - het schot ketste. "Goddank, niet geladen", klonk het van alle kanten. "Even kijken", zei Voelitsj. Hij spande opnieuw en richtte op een pet die boven het raam hing. Er klonk een schot. Toen de kruitdamp optrok haalde men de pet van de muur: deze was precies in het midden doorboord en de kogel was diep in de wand gedrongen. Een paar minuten lang zaten we allemaal perplex. Zonder enige blijk van emotie liet Voelitsj mijn goudstukken in zijn zak glijden.'
Anton Tsjechov beschreef bijna een halve eeuw later in zijn verhaal Rampspoed (1887) het noodlotsdenken van Russen als volgt: "Je lot ontloop je niet. Nu zitten wij hier kaviaar te eten, maar als je niet uitkijkt is het morgen de gevangenis, de bedelstaf of misschien wel de dood. Alles kan." In de negentiende eeuw zouden Russische gevangenen ertoe gedwongen zijn om Russische roulette te spelen, zodat hun bewakers konden wedden op de uitkomst. Ook Russische legerofficieren zouden het spel onderling spelen om elkaar te imponeren. Maar het blijven onbewezen verhalen. In 1937 gebruikte de Zwitser Surdez de term 'Russische roulette' vermoedelijk voor het eerst in een verhaal in Collier’s. Het ging over Russische officieren die tijdens de Eerste Wereldoorlog het spel speelden uit verveling. De Russische pianist Pötr Limonov antwoordde in Podium Witteman in 2018 op de vraag wat de 'Russische ziel' eigenlijk is: "Fascinatie met fatalisme". Russen kunnen feesten alsof hun laatste uur heeft geslagen en drinken alsof de duivel hen op de hielen zit. En ze zijn in staat onvoorstelbaar grote risico's te nemen. Fatalisme - fatum betekent noodlot - is de overtuiging dat je onmachtig staat tegenover de ijzeren dwang van het leven. Russische roulette tart het noodlot als geen ander en het zou in Rusland meer dan waar ook denkbaar zijn. Bovendien allitereert het mooi.
Verwante blogs:
Waarom moest Poesjkin sterven in een duel? (jan 2017)
De Russische 'overbodige mens' (juli 2018)
Youtubefilmpje Russische roulette in Amerikaanse speelfilm Deer Hunter (1978)
Reacties