"Russisch van binnen maar zwart van buiten"
"Die mensen zijn weliswaar zwart, maar van binnen wel Russisch", beweerde een Russische vriendin stellig. En inderdaad: Russisch spreken ze als geen ander. Het doet me denken aan de cabaretier Steven Brunswijk die als zwarte Brabander het dialect beter beheerst dan ik. Maar Rusland is een veel gecompliceerder land, met zijn ideologisch egalitaire Sovjetverleden, zijn alsmaar nationalistischer wordende 'Russische ziel' en zijn steeds multi-etnischer bevolkingssamenstelling. In de Sovjettijd werden de eigen etnische minderheden eerst nog bevoorrecht, maar door het groeiende zogeheten 'etnisch nationalisme' al snel gedeporteerd of naar de Goelag gestuurd. En Sovjetantropologen deden daarna zoveel moeite hun inheemse minderheden een eigen regionaal 'thuisland' te geven, dat veel etnisch Russen vinden dat ze daar dan ook maar moeten blijven. Vervolgens kwamen de talrijke, door de staat relatief bevoorrechte, maar door etnisch Russen zwaar gediscrimineerde, arbeidsmigranten uit het voormalige Sovjet Centraal-Azië. En tenslotte zijn er de Afrikanen. In de jaren ’60 en daarna konden ze vanwege de 'Vriendschap der Volkeren' gratis studeren aan de Moskouse Patrice Lumumba Universiteit. Over deze zwarte bevolking van Rusland hoor je weinig, maar in het stedelijk straatbeeld zie je ze des te meer.
Vaak zijn het goed opgeleide mannen die in de 'betere' Sovjettijd trouwden met een Russische vrouw, in totaal zo'n 70.000 Afrikaanse Russen op een bevolking van ca. 144 miljoen, ongeveer 25.000 kinderen meegerekend. Ook hun kinderen kregen dikwijls een relatie met etnisch Russen. Maar nu zie je op straat vooral illegale jonge mensen uit Afrika de kost verdienen met foldertjes uitdelen. Door hun publieke zichtbaarheid krijgen ze nogal eens te maken met gewelddadige skinheads. Niemand in Rusland kan 'zomaar' op staatsbescherming rekenen en de aanvallers weten maar al te goed dat ze alleen worden berecht als ze de staatsmacht zelf aanvallen. Ook Afrikaanse Russen krijgen er steeds meer last van. Om hun situatie niet nog slechter te maken, geven ze je vaak een 'ideologisch correct' antwoord als je hen vraagt naar discriminatie: "Racisme heb je overal, dus ook in Rusland. Waarom moeilijk doen?" Maar wat doet dit met iemands identiteitsgevoel?
Er bestaat een theorie over de moeilijke positie van de 'bourgeois-zwarte'. De goed opgeleide zwarte man moet zijn gepriviligeerde positie in een witte samenleving vanwege zijn afkomst steeds weer opnieuw 'verdienen'. Tegelijkertijd mag hij van zijn niet-geprivilegieerde soortgenoten geen 'bounty' worden, een handlanger van de witte samenleving. Een balanceeract van jewelste. In het huidige Rusland komt daar nog een zware taak bij, namelijk opereren binnen de officiële staatsideologie van een mono-etnische 'Russische Wereld'. Natuurlijk zijn er ook etnisch Russen die het moeilijk vinden in zo'n land hun draai te vinden. Maar zij kunnen bijvoorbeeld voor zichzelf nog ergens een 'eiland' creëren, om er in ieder geval tijdelijk aan te kunnen ontsnappen, zo vertelde een vriend me onlangs. Maar wat moet iemand die fysiek zo opvalt? En misschien nog fundamenteler: kun je je überhaupt wel thuisvoelen in een land waar je je aanwezigheid voortdurend moet rechtvaardigen met: "Eigenlijk kom ik uit Afrika"?
Verwante blogs:
Zwarte Amerikanen voelden zich in Sovjet-Rusland eindelijk gelijk
Arbeidsmigranten maken Russisch WK mogelijk
Youtube filmpje: 'BBC News 'World Cup 2018: Being black in Russia' (2018) 'Less than 1%, 70,000, of Russia's 144 million people are black. What is life like for those who are black?'
Reacties