A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Hoe Russen soms overleven...of toch niet?

Garagepeople-2020 Uit de documentaire 'Garagepeople' 2020
Aan de stadsrand van Tomsk reed mijn bedrijvige vriend Oleg een weg op met aan weerszijden lange grauwe laagbouw. Het bleken garages te zijn en automatisch ging ik ervan uit dat hij er zijn auto wilde stallen. Maar ik zag iets wat ik totaal niet had verwacht, een echte man cave. Oleg gebruikte zijn garage niet voor de auto, maar voor zijn jachtactiviteiten. Trots liet hij zijn jachtattributen en trofeeën zien, waaronder een paar net geschoten patrijzen. In de vloer opende hij een luik, waar een vrij diepe kelder onder bleek te zitten, boordevol ingemaakte groente, fruit en zakken aardappels voor de winter. Tot slot dronken we wat wodka, met ingemaakte komkommers erbij. Het voelde knus, net kamperen. IDFA toonde dit jaar een documentaire, Garage People (2020) van Natalja Jefimkina, over de gebruikers van precies dezelfde soort laagbouw. Jefimkima richtte zich echter niet zozeer op mannen zoals de werklustige Oleg, maar op hen die zo'n garage gebruiken als psychisch toevluchtsoord. In de documentaire zien we heel kort kennelijk ook geslaagde mannen, zoals de vliegtuigbouwer en de sportjongens. Voor hen koos de regisseur duidelijk niet.

 

Wanneer en waarom gingen gewone Russen hun garage ook als verblijfsplek zien? In de jaren '70 van de vorige eeuw konden ze in de Sovjetsamenleving eindelijk een auto kopen en de staat liet daarom aan de rand van de stad collectieve garages bouwen. Omdat deze sovjetauto's regelmatig stukgingen, brachten de mannen er veel tijd door met sleutelen. En bleven er daarna graag hangen. Bijvoorbeeld om er zonder toezicht van vrouw of gezin te kunnen drinken. Het drinken lijkt sinds de jaren '90, toen werkzekerheid niet langer was gegarandeerd, toegenomen. Hét voorbeeld uit de documentaire is de iconenmaker Pavel. Zijn wanhopige vrouw dreigt met echtscheiding als hij daar niet mee stopt. Hij antwoordt gelaten: "Soms heb ik een push nodig, om er weer tegen te kunnen." De 73-jarige Viktor zet al vanaf zijn 27ste het levenswerk van zijn vader voort. Onder zijn garage gaat hij gestaag verder met het bouwen van niet één kelder zoals bij Oleg, maar meerdere kelders onder elkaar, zonder specifiek doel. In de documentaire zegt hij: "Ik ben als een mol en dat doe ik het liefst. Mijn vrienden doen niks, ze drinken wodka." Als hij er bij gebrek aan energie toch mee ophoudt, sterft hij nog vóór de documentaire af is, aan de alcohol. En hij is niet de enige. Een ander zegt tijdens een van de borrels: "Soms wil je het opgeven. Zonder werk is het moeilijk. En dan kom je bij elkaar en gaat het beter.” 

 

Ze voelen zich overbodig. Maar al te goed beseffen ze dat hun situatie er ook zonder alcohol weinig florissant uitziet. Jefimkina treedt hier in de Russische literaire traditie van de 'overbodige mens'. De hoofdpersoon in Oblomov (1859) van Gontsjarov voelde zich ook 'overbodig'. 'Overbodig' wil hier zeggen: je leven zien zonder nut voor wie of wat dan ook. Het stond voor de geprivilegieerde adel die de aansluiting bij de moderniteit had gemist. In de zakelijke geldeconomie van de vrije markt zien de garagemannen van tegenwoordig eveneens weinig perspectief en al helemaal geen gemeenschapsgevoel. Dat gemeenschapsgevoel vinden ze wel in de garages. De mannen vertellen elkaar dat ze weg willen, naar Sint-Petersburg of Europa. Maar de meesten vertrekken nooit. Jefimkina wijst in de discussie na afloop nog op Tsjechovs De Drie Zusters (1901), die hun leven ook dragelijk maakten door elkaar te vertellen dat ze wilden vertrekken. Een lokale priester bestelt voor zijn kerk bij Pavel een icoon. De icoonsnijder lijkt deze 'goddelijke opdracht' voor niets te moeten doen en accepteert dat gelaten. Zoals dat gaat in een keiharde wereld. 

 

Verwante blogs:

Waarom lijden Russen zoveel meer dan wij? (okt. 2016)

De Russische 'overbodige mens' (juli 2018)

 

Youtubefilmpje trailer Garagepeople (2020) van Natalja Jefimkina

(1,43 min)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.