Hoe gaan Russische popartiesten om met de oorlog tegen Oekraïne?
Nu er maandelijks 30.000 mannen voor het Russische leger worden gerekruteerd om de oorlog in Oekraïne gaande te houden, kan men zich afvragen hoe groot het draagvlak voor de oorlog in Rusland nog is. Doordat er geen vrije pers meer is voor een tegengeluid, is het moeilijk om de algemene stemming in Rusland te peilen. De Russische overheid doet wel onderzoek, maar resultaten daarvan komen niet naar buiten.
In de jaren zestig stond popmuziek vaak voor maatschappijkritiek. Is dat in Rusland nu ook zo? We zien dat popmuzikanten zich nu openlijk uitspreken vóór de oorlog om een boterham te kunnen verdienen, in ieder geval geen tegengeluid laten horen, want dan kom je op de zwarte lijst. Met een pro-Poetin geluid krijgt een muzikant voorrang op de hitlijst en zendtijd op televisie en radio. Er is zelfs een genre ontstaan van ‘patriottenpop’, die de oorlog en het nationalisme verheerlijkt. Niet alleen verdien je dan wat, maar hoef je ook niet naar het front.
Je kunt als artiest de aloude kunst van ontwijkingstechnieken toepassen: iets anders zeggen dan wat je bedoelt te zeggen, waarbij het voor de goede toehoorder toch heel duidelijk is waar je staat. Zo antwoordt de frontman van de rockgroep Leningrad, Sergej Sjnoerov (Sint-Petersburg, 51), in RAAM op de vraag wat hij van de oorlog vindt: “Ik wil, ik kies. Ik wil niet, ik kies niet. Dat is mijn recht”. In het ene lied vergelijkt hij de westerse sancties met de repressie tegen de Joden in de Tweede Wereldoorlog, in een ander lied maakt hij een toespeling op de verboden oorlogskreet Njet voiné – ‘geen oorlog’. Hij treedt nog op. Russische muzikanten met een meer uitgesproken mening kunnen niet meer optreden. Die moeten het doen met YouTube, dat in Rusland nog steeds toegankelijk is en waar Russen graag naar kijken. Dit brengt echter nauwelijks geld op, ook omdat Russen controversiële optredens niet mogen liken. De Russische zangeres Monetochka is hiervan een goed voorbeeld (zie de video).
Maar wat gebeurt er als een muzikant van standpunt verandert? Als je ineens van pro-Poetin anti-oorlog wordt dan valt dat op. Het bekendste voorbeeld is Alla Poegatsjova (Moskou, 75), de ‘Russische Madonna’. Haar glansrijke carrière begon in 1965, dus nog in Sovjet Rusland. Ze zong en begeleidde zich op de piano, was op de hand van het regime, kreeg in 2009 een medaille uitgereikt door president Medvedev zelf en verkocht honderden miljoenen platen. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zette ze een parfum- en schoenenlijn op en werd schatrijk. In september 2022 liet ze haar 3,4 miljoen volgers in een post op Instagram weten dat ‘onze mannen’ door het Kremlin de dood worden ingejaagd en dat de oorlog van Rusland een paria in de wereld maakt. Ze werd onmiddellijk voor een ‘buitenlandse agent’ uitgemaakt en dat was het einde van haar carrière.
Veel popartiesten zijn vooral pragmatisch en zoeken een begaanbare weg om muziek te kunnen blijven maken. Je zou het trouwens alle Russen gunnen om uiting te geven aan hun anti-oorlogsgevoel, dat zij ook zoiets eenvoudigs kunnen oppikken zoals de Oekraïners hadden met ‘Goeiemorgen’, een oude Belgische hit uit 1971, dat in het Oekraïens ongeveer klinkt als ‘klotezooi’. Het werd een running gag na de Russische invasie in 2022 en talloze filmpjes ervan werden op TikTok geplaatst.
Verwante blogs:
Muziek in tijden van Goelag (mei 2021)
Opnieuw zitten Russische musici in de gevangenis (aug 2024)
Youtube-animatiefilmpje van de oppositionele Russische zangeres Monetochka 'Burn' (2023). Engelse ondertiteling beschikbaar via icoon op YouTube. Monetochka (26, Ekaterinburg) betekent 'kleine munt'. In mei 2022 vluchtte ze naar Litouwen.
Reacties