Corona brengt Russen weer om de keukentafel

Moskovieten lijken het thuiswerken luchtiger op te vatten dan wij. Toch zitten ze in de door corona zwaar getroffen hoofdstad met zo'n dertien miljoen inwoners al anderhalve maand in een harde lockdown en het einde is nog niet in zicht: op de VS na telt Rusland de meeste besmettingen ter wereld. Terwijl wij steeds zwaarder zuchten onder onze 'intelligente lockdown' hebben veel Russische thuiswerkers van hun keuken ook hun werkdomicilie gemaakt. Aan het tegen de wand gedrukte tafeltje in de vaak krappe keuken staan normaal gesproken een paar eenvoudige krukjes. De wekelijkse videoborrel met mijn Moskouse vrienden vindt deels van daaruit plaats. Net als wij kampen ze soms met psychologische problemen. Maar mij treft vooral hun bijna geharnaste monterheid. Komt dat misschien omdat ze bij het binnenzitten ook positieve associaties hebben? 

Dat speelt zeker mee. Russen zijn gestaald op crisisgebied. Ze gaan niet alleen de straat niet op omdat het niet mag, maar ook omdat ze bang zijn voor het virus. Uit ervaring weten ze bovendien dat ze niet kunnen vertrouwen op de overheid. En welke emoties roept zo'n keukentafel dan op? Misschien wel de kleine en besloten wereld van hun jeugd, toen thuis vaak de enige plek was waar ze zich echt veilig voelden? De meeste Russen wijzen democratie af, maar willen wel dat de overheid hen zoveel mogelijk met rust laat. En waar kan dat beter dan thuis? Bij de oudere generatie herinnert de keukentafel mogelijk aan het dissidentenleven uit de Sovjettijd, dat zich daar grotendeels afspeelde. Want als je ergens vrijuit op de regering kon schelden, dan was het daar. Je ging ervan uit  dat de mensen in je keuken je niet zouden verraden. Er is zelfs een woord voor: ‘keukendissident’. Maar thuisblijven kan ook buiten coronatijd vaak niet anders. In Siberië bijvoorbeeld zitten de mensen vanwege de kou zo'n acht maanden per jaar thuis. Het alternatief, de verwarmde horeca, is voor de meesten onbetaalbaar.

De Amerikaanse Moskou-correspondent voor The New York Times Hedrick Smith gaf met zijn bekende boek The Russians (1973) een verrassend inkijkje in het 'echte' leven tijdens de Sovjetperiode. Het keukenleven was voor hem 'that most humble and yet most homey of places, ...overcrowded but in that way more intimate, since Russians, living close to another all the time, like the physical proximity'. Veertig jaar later bevestigt de Wit-Russische onderzoeksjournalist Svetlana Alexijevitsj (1948) in haar onvolprezen Het einde van de rode mens (2014) dit beeld: ‘De jaren zestig speelden zich geheel in de keuken af, ...we groeiden op in de keuken, ...niet alleen kookplek, maar ook eetkamer, zitkamer, werkkamer en tribune. ...We spraken overal over: dat alles beroerd was, de zin van het leven, geluk voor iedereen, ...we dronken eindeloos thee, koffie en wodka.' Zou het nu in Moskou zoveel anders zijn? Al dan niet gedwongen quarantaine dwingt de blik naar binnen, beperkter, simpeler, maar ook dichterbij en rustiger. En wie weet komen er weer nieuwe keukendissidenten uit voort? Wat je er verder ook van vindt: met hun incasseringsvermogen lijken mijn Russische vrienden de corona-isolatie beter te doorstaan dan wij.

Verwante blogs:

Familie als enige veilige nest in een onveilige omgeving?

Liever vaderlandsliefde dan democratie

Youtube filmpje van twee maanden geleden: 18 maart 2020, 'Russia's COVID-19 crisis cases skyrocket', ABC News