In de Russische steden staan veel billboards met afbeeldingen van hun helden, de voor Rusland gesneuvelde soldaten in Oekraïne. Als de kist met de dode soldaat overgedragen wordt aan de familie, brengt een speciale gezant de condoleances over aan de moeder, of, als de soldaat al getrouwd was, aan de weduwe. De soldaat wordt vervolgens met militaire eer begraven en de directe nabestaanden krijgen een financiële compensatie. Het vormt onderdeel van het contract dat getekend werd bij het in dienst treden van het leger. Dat is een behoorlijk groot bedrag. Bij de dood van een soldaat hebben de nabestaanden ongeveer €145.000 te verdelen.
In Rusland is er altijd een officieel verhaal dat in de praktijk vaak iets anders uitpakt. Het probleem begint met de soldaat die niet terugkomt in een kist en dus officieel niet dood is. De vermiste soldaat. Duidelijkheid voor de nabestaanden is moeilijk te krijgen bij gebrek aan glasharde informatie. Daarom wordt er niet uitbetaald en de weduwe zit met de handen in het haar. Haar man is dood en zij heeft niets om een nieuw leven mee te beginnen. In een poging om aandacht te vragen voor hun verdwenen echtgenoot, zoeken weduwen steeds vaker hun heil bij berichten die zij plaatsen op de website voor rouwverwerking: www.memoriam.ru. “Mijn man stierf in de Speciale Militaire Operatie”. Om de overheid niet nodeloos voor het hoofd te stoten laten zij kritiek achterwege en benadrukken zij de heldhaftigheid van hun man om Rusland te dienen en zijn leven te geven. Of het de betaling van de ruime vergoeding hiermee bespoedigt is de vraag, maar niets doen is de hoop opgeven.
Ten tijde van de eerste mobilisatie eind 2022 van 300.000 soldaten gingen moeders en vrouwen de straat op om te protesteren. Toen deze soldaten, die volgens contract na een jaar terug naar huis zouden komen, niet terugkwamen volgde een tweede protest. Op het sociale medium - en beveiligde - Telegram kwam een speciale pagina, Poetj Damoj (Het pad naar huis), waarop familie, moeders of echtgenotes eisten dat hun mannen terug zouden komen. Deze soms felle protesten zijn in Rusland niet nieuw. Tijdens de oorlogen in Afghanistan en Tsjetsjenië lieten de vrouwen ook al van zich horen. Een enkele keer durft een weduwe zich openlijk op Telegram af te vragen of haar vermiste man wel echt gesneuveld is. Om ‘betrouwbare’ informatie te krijgen en zo de uitkering te kunnen claimen, zoeken weduwen in Oekraïense bronnen of op openbare Russische sites tussen de foto’s van gesneuvelde soldaten. In november 2024 meldde de overheid 48.000 ingediende verzoeken om met DNA-tests de identiteit van soldaten te achterhalen en zo het overlijden vast te stellen.
De Russische overheid zit ondertussen niet stil en heeft een eigen beweging in het leven geroepen met de naam Katjoesja, gelijk aan de titel van een bekend lied uit de Tweede Wereldoorlog. Vrouwen die claimen familie te zijn van soldaten die in Oekraïne vechten vertellen op Katjoesja waarom de dappere strijd gevoerd moet worden. Ook vertellen zij het Kremlinverhaal over de familiewaarden: het Russisch-orthodoxe gezin met veel kinderen. Hun verhaal wordt op alle Russische tv-kanalen uitgezonden, door de overheid aangevuld met een belofte van een financiële beloning voor een huwelijk met veel kinderen. Daarna werd duidelijk dat de vrouwen op Katjoesja ingehuurd zijn en geen familie van heldhaftige soldaten. Het Kremlin is begonnen met een propagandacampagne tegen Poetj Damoj, die beschuldigd wordt - het is geen verrassing - van het hebben van banden met het Westen. Terwijl Poetin uitdraagt dat hij een warm voorstander is van familiebanden, laat hij de oorlogsweduwen in de kou staan.
Verwante blogs:
Hoe ziet armoede in Rusland eruit? (sept 2024)
Russische grootmoeders in oorlogstijd (mei 2022)
Youtubefilmpje: 'Russian military widows support each other to try and rebuild lives' (mei 2024, AFP, Russisch, Engels ondertiteld, klik in de video op YouTube)