Zijn Russen bang voor de bom?

Drie keer namen Oekraïense activisten de Russische staatstelevisie met een hack over. In een officieel ogend filmpje werd het Russische volk bevolen onmiddellijk naar een nucleaire schuilkelder te gaan (zie video). De Oekraïense boodschap is duidelijk: besef wat je aanricht als je zelf kernwapens gebruikt. Vanwege hun gruwelijke verleden is menige Rus extreem angstig voor naderend onheil. Angstige mensen schijnen zich minder angstig te voelen als anderen iets ergers overkomt en de Russische staatspropaganda speelt hier handig op in. Zo waarschuwde Ruslands meest prominente talkshowpresentator Vladimir Solovjov het Westen voor een nucleaire 'Day After' in Londen en Washington (zie video). Hiermee negeerde Solovjov opzettelijk de implicaties van de doctrine van de Mutual Assured Destruction (MAD), waarbij gebruik van kernwapens per definitie leidt tot vernietiging van verdediger én aanvaller. Vermoedelijk willen veel Russen geloven dat in een kernoorlog alleen het Westen ten onder gaat. En volgens Poetin is dat helemaal niet erg, want “wat betekent de wereld nog als daarin geen plaats is voor Rusland?” De Oekraïens-Britse auteur Peter Pomerantsev, dé kenner van de hedendaagse Russische mentaliteit, speelt wel open kaart: "If there’s one thing Russians fear more than Putin, it’s nuclear war."* Zijn Russen bang voor de westerse kernbom?

Ten tijde van de Koude Oorlog wilde Sovjet-Rusland dat haar bevolking de ogen sloot voor de nationale gevolgen van een nucleaire aanval. Zo werd de speelfilm On the beach (1959), over een alles vernietigende kernoorlog, in Rusland verboden: het zou voor het Russische volk te zware kost zijn.** Inmiddels zijn wel 200.000 Russen slachtoffer geworden van de Oekraïne-oorlog en steeds meer burgers vrezen de uitkomst van het 'conflict'. Door de slechtere militaire prestaties op het slagveld dreigt het Kremlin nu steeds vaker met kernwapens. Verlies van staatscontrole over de militaire situatie leidt tot verlies van controle over de propaganda en dus tot verlies van controle over de samenleving. Pomerantsev wijst op het centrale belang van informatiecontrole in de Russische geschiedenis: "Being able to show you can control public opinion, through fear and propaganda, is one of the emblems of tsardom." Dreigen met de atoombom vergroot de volksangst voor een kernoorlog en Oekraïense hackers spelen hier handig op in. Komt er een moment dat Russen de angst voor een eigen 'Day After' openlijk bekennen en wél massaal in verzet komen? 

*Peter Pomerantsev is de auteur van Niets is waar en alles is mogelijk: Het surrealistische hart van het nieuwe Rusland (2015)

**Zie mijn proefschrift Als de hemel valt: Bescherming Bevolking tussen fantasie en werkelijkheid (2001). Het Westen verbood weliswaar geen nucleaire oorlogsfilms, maar in de westerse staatspropaganda werd de eigen destructie eveneens zo klein mogelijk gehouden (Zie Rieke Leenders, 'Als De Hemel Valt: Bescherming Bevolking tussen fantasie en werkelijkheid' (2001) [pdf])

Verwante blogs:

Zin en onzin van ondergronds Moskou (aug 2018)

"En wij waren nog wel zó bang voor jullie!" (nov 2018) (zie in deze blog het Youtubefilmpje over de Russische nucleaire angst in 2016)

Youtubefilmpje: Russians told to rush to nuclear bomb shelters after hackers take over state media (The Telegraph 090323)

Youtubefilmpje: Top Russian propagandist claims that Russia is embroiled in a holy war against Ukraine and the West (Russia Media monitor 151222)