Wordt de Russische onverschilligheid voor democratie doorbroken?
Kremlinwatchers vinden het onbegrijpelijk dat de bewoners van Chabarovsk zo lang hebben kunnen en durven protesteren. De meeste Russen lieten tot nu toe vooral een 'bunkermentaliteit' zien, zoals ik het noem, en doken bij voorkeur weg in hun privéleven. Enkele jaren geleden was ik nog in Chabarovsk om er met vriend Nicolaj vanuit Tomsk enkele mensen te bezoeken. Na de treinrit door de oneindige taiga viel me het internationale karakter van de stad des te meer op. Door haar riante ligging aan de grote grensrivier Amoer heeft ze iets van een badplaats. De stad ligt maar 25 km. van de Chinese grens, Beijing is dichterbij dan Moskou en veel Japanners, Koreanen en Chinezen drijven er handel. In de Sovjettijd was Chabarovsk nooit een voor buitenlanders 'gesloten stad', zoals Tomsk of Vladivostok. Vanaf midden 19de eeuw hebben er altijd Europeanen gewoond en de stad behoort nu tot Ruslands meest verstedelijkte gebied. Vanwege de Goelagkampen - ooit vlakbij - heerst er bovendien een overlevingsmentaliteit. In de jaren '90 stelde Alexander Smirnov, toenmalig stakingsleider uit de regio: "We wonen ver weg in Siberië, het land van de Goelag. We hebben rebels bloed." Zou het daarom zijn dat de normaal gesproken zo apathische Russen hier wel protesteren?
Wat is het geval? Al sinds 10 juli demonstreren de mensen van Chabarovsk in het meest oostelijke deel van 'Groot Siberië'* zonder regeringstoestemming. Hun protest is gericht tegen het afzetten door Moskou van hun zelfgekozen en geliefde gouverneur Foergal. Westerse journalisten grijpen voor een verklaring voor het al zo lang durende protest al snel terug naar het verleden van de regio. The Guardian wijst bijvoorbeeld op de eeuwenoude separatistische bewegingen en de geharde pioniers die hier in de 19de eeuw massaal uit West-Rusland naartoe trokken. Daar valt zeker wat voor te zeggen. De steeds centralistischer wordende houding van Poetin zou nu het Siberische separatisme weer doen oplaaien. Het Kremlin zette Foergal af op beschuldiging van het plegen of laten plegen van enkele moorden, vijftien jaar geleden. Nu zit hij ver weg opgesloten in een Moskouse gevangenis. Juist deze laatste actie wijzen de mensen ten stelligste af, met de opvallend democratisch klinkende leus: 'We hebben hem zelf gekozen, dus we willen hem zelf berechten." Hebben ze kans op succes?
Ik vrees van niet. Men hoeft alleen maar terug te denken aan een kleine honderd jaar geleden en hoe de door Poetin bewonderde 'grote manager' Stalin met Groot-Siberië omging. Chabarovsk was toen een van de laatste regio's die het verzet tegen de Bolsjewieken opgaf en daarna lapte het gebied de nieuwe socialistische regels grotendeels aan zijn laars. Volgens geograaf en hoogleraar Victor Mote in Siberia: Worlds Apart (1998) probeerden de lokale autoriteiten economisch vooral te profiteren van de zaken die wel goed gingen. De regio liet de relatief goed boerende maar door Stalin gekapittelde 'koelakken' nog lang met rust en voerde als een van de laatste de collectivisatie van de landbouw in. Maar Stalin draaide de relatieve autonomie uiteindelijk vakkundig en rücksichtslos de nek om. Als Poetin dat wil kan hij gemakkelijk hetzelfde doen. Zijn aandacht wordt vermoedelijk nu meer opgeëist door de politieke gebeurtenissen in buurland Belarus. Arm Chabarovsk. Arme idealistische demonstranten. Maar wat een onverzettelijke moed! Ondanks of misschien wel juist door de grote stroom persberichten over het massale verzet in Minsk.
* Onder 'Groot Siberië' versta ik ook het Verre Oosten, de officiële naam van de regio waarin Chabarovsk ligt.
Verwante blogs:
Kan Siberië zich ook afscheiden?
Hoe 'Chinees' is Siberië eigenlijk?
Vrijmoedige mensen in 'het Parijs van Siberië'
Youtubefilmpje over de protesten in Chabarovsk van augustus 2020, 'Anti-Putin protests in Russia's Khabarovsk spread to other cities', 021020 DW News
Reacties