Waarom zit half Rusland op Telegram?
Telegram, een Russische berichtendienst en nieuwskanaal, is hét sociale medium in Rusland geworden. Circa de helft van de Russen gebruikt het. Veel Russen hongeren naar eerlijke informatie en op Telegram kun je min of meer anoniem opereren. Als je je aanmeldt zonder telefoonnummer, eventueel met irisscan, ben je haast niet te traceren. En Telegram zelf oefent weinig controle uit. Vanwege het massale gebruik is het voor lokale autoriteiten eveneens een handig middel om met de eigen burgers te communiceren: elk plaatsje heeft wel een eigen officieel Telegramkanaal. In heel het land ontstond dan ook protest toen het Kremlin in 2018 Telegram vanwege de anonimiteit wilde sluiten. Overal gooiden Russen papieren vliegtuigjes in de lucht, het logo van de app. Maar betekent het ook dat mensen propaganda en verzonnen nieuws van het Kremlin daardoor minder tot zich nemen?
Enkele weken na de Oekraïne-invasie werden Facebook, Instagram en X verboden. Telegram functioneert nu als belangrijk doorgeefluik van samizdat, de benaming uit de Sovjetperiode voor politiek verboden teksten. Geblokkeerde Russische media zoals Novaja Gazeta, Meduza of de radiozender Echo Moskvy verspreiden nu hun informatie via Telegram met een eigen kanaal. Over de Oekraïne-oorlog is Telegram de belangrijkste digitale informatiebron. De nieuwskanalen worden door honderdduizenden gevolgd en is een belangrijke reden voor de populariteit van de app.
Maar je kunt op straat of in het openbaar vervoer beter niet open en bloot kritische sites op Telegram lezen of beluisteren. Iemand kan immers gemakkelijk heimelijk meekijken en de politie erbij halen, met een boete of zelfs celstraf tot gevolg. Bij aanhouding kan de politie je dwingen je Telegram-account te openen. Telegram wordt er bovendien van verdacht Kremlingezind te zijn. Om deze reden staat het Westen vaak kritisch tegenover de app. Hiertegen pleit dat de eigenaars, de inmiddels uitgeweken Russische broers Doerov, in het verleden weigerden gebruikersgegevens te overhandigen aan de veiligheidsdiensten.
Voor de kritiek op Telegram komt daar nog iets cruciaals bij. Na verloop van tijd begon het Kremlin de anonieme tactiek van privé-gebruikers gewoon te kopiëren. De nationale overheid verspreidt nu eveneens op eigen Telegramkanalen fakenieuws en propaganda. Maar - misschien nog wel doeltreffender - ze beschikt er bovendien over een groot netwerk van nepaccounts die eerlijk nieuws proberen verdacht te maken. Om het kaf van het koren te scheiden vereist het gebruik van Telegram dus de nodige inspanning. Veel gewone gebruikers denken echter dat de informatie op dit platform, gezien haar vrijheidslievende beleid, meer waar is dan elders, inclusief de fake-berichten van de overheid, en slikken elk woord. Over een verbod van Telegram rept het Kremlin niet meer.
Verwante blogs:
Waarheid en leugen in Rusland (mei 2017)
Hoe vergaat het factcheckers bij de Russische Wikipedia? (april 2024)
Youtubefilmpje: 'Telegram ban in Russia leads to protests on streets: Hundreds of people rallied in Moscow against the blocking of the Telegram app. This is the second protest in the Russian capital since the authorities blocked the popular messaging service last month.' (WION, 2018)
Reacties