Vrijheidslievende journalisten raken in Rusland vanzelf gepolitiseerd
Een cultureel, intellectueel en optimistisch lifestyle tv-kanaal wilde ze. De moderne jonge en apolitieke Moskoviet Natasja Sindejeva, getrouwd met de toenmalige rijke bankier Sasja, zat in 2008 boordenvol plannen. Er was geld genoeg in een Rusland van de ongekende mogelijkheden. Sindejeva bedacht de naam, Dozjd, regen in het Russisch. Regen stond voor haar voor vrijheid. In 2010 ging het tv-kanaal op de Russische kabel van start en was meteen een succes. IDFA toonde dit jaar de wervelende documentaire F@ck This Job (2021) van Vera Krisjevskaja, voormalig zakenpartner van Sindejeva, waarin Sindejeva de hoofdrol speelt. Aanleiding voor de documentaire is de onophoudelijke politieke kneveling van de zender, in september jongstleden uitmondend in het rampzalige stempel 'buitenlandse agent'. Bij Sindejeva brachten de gebeurtenissen rondom Dozjd een opmerkelijke politieke bewustwording teweeg. Hoe ging dat in zijn werk en hoe staat ze er nu voor?
De flamboyante Sindejeva hield van Porsche, champagne en tango en behoorde tot de ‘nieuwe rijken’ die in Rusland in de jaren ’90 opkwamen. Begonnen als presentator bij een Moskous radiostation wilde Sindejeva een tv-station voor ‘normale mensen’, want zo'n station bestond nog niet. Jonge journalisten gingen onder haar leiding de straat op en vroegen de mensen met de camera in de aanslag over van alles en nog wat. Dat beviel en het aantal kijkers steeg snel. Dozjd werd een echt ‘avontuurkanaal’. Eindelijk konden ze net zo over hun eigen samenleving berichten zoals het Westen dat al zo lang deed over Rusland. De eerste opmerkelijke reportage maakten ze over de bomaanslagen op de Moskouse luchthaven Domodedovo in 2011. In datzelfde jaar kwam president Medvedev bij Dozjd op bezoek en voor de zeer vergulde Sindejeva voelde het "alsof Madonna naar de tv-studio kwam". Bij de presidentsverkiezingen in 2012 rapporteerden ze als vanzelfsprekend over de demonstraties tegen de herverkiezing van Poetin en het aantal kijkers liep op tot 12 miljoen. Eindelijk hadden de mensen een modern en kritisch alternatief voor de officiële staatskanalen. Als het zo verder ging, verwachtten ze in 2013 financieel quitte te spelen.
Maar het liep anders. In 2014 kwam Dozjd in een neerwaartse spiraal terecht. Het begon toen het tv-kanaal een kritische vraag stelde over de overwinning op Nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog, iets wat Poetin toen - en nog steeds - als bewijs aanvoerde van Ruslands grootsheid. Dozjd vroeg de mensen of de toen langdurig belegerde stad Leningrad - nu Sint Petersburg - eigenlijk niet opgegeven had moeten worden, om zo duizenden mensenlevens te sparen. Meteen gaf de overheid aan alle kabelbedrijven de opdracht Dozjd uit hun pakket te halen. Het tv-kanaal ging daarna weliswaar online verder, maar de uitzendingen kwamen achter een betaalmuur waardoor het aantal kijkers aanzienlijk daalde. Maar toen het kanaal in 2019 met behulp van donoren gratis via YouTube ging uitzenden, steeg het kijkersaantal weer naar tientallen miljoenen. Tot onlangs, tot de bestempeling van 'buitenlands agent', een maatregel die een Russisch mediakanaal veelal de das omdoet.
Het optimisme en de vrijblijvendheid van het begin zijn verdwenen. Sindejeva moest keihard vechten om het kanaal in de lucht te houden. Onvermoeibaar zocht ze telkens een andere locatie als de huur weer eens met vage argumenten werd opgezegd. Door de steeds grotere politieke weerstand voelden de journalisten om haar heen zich onderling wel steeds hechter verbonden, als één grote familie. Ondanks de dreigementen wilde niemand stoppen. En Sindejeva waakte als een zorgzame moeder over hen. Dozjd versloeg de gevangenneming van Navalny en de opstand in Belarus, terwijl alle staatskanalen zwegen. De bank van Sindejeva's man Sasja had de roebelcrisis van 2008 niet overleefd, maar ze gingen ervan uit dat Dozjd voldoende winst zou gaan maken. Nu ze beiden zo goed als failliet zijn, blijven ze toch strijdbaar en zeggen geen moment spijt te hebben van hun project. De vrijheidslievende Sindejeva en Krisjevskaja waren aanwezig op IDFA en toonden zich nog steeds vechtlustig. De ooit onbekommerde en apolitieke Sindejeva lijkt voorgoed tot het verleden te behoren.
Verwante blogs:
Mijn getroebleerde relatie met Rusland (mei 2016)
Hoe waarachtig klinkt het laatste woord in Poetins rechtbank? (mrt 2018)
Youtubefilmpje met IDFA-trailer van de documentaire F@ck This Job (2021)
Klik hier voor het Youtubekanaal Dozjd
Reacties