A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Mijn getroebleerde relatie met Rusland

Mijn getroebleerde relatie met Rusland

Waarom haten zij ons? En waarom ergeren wij ons zo aan hen? Aan de eerste decennia na de val van de Muur heb ik zulke goede herinneringen! Uit die tijd stammen mijn warme vriendschappen met Russen. Uit die tijd stammen de langdurige relaties die gelukkig nog steeds bestaan. Was ik naïef over de maatschappelijke en politieke mogelijkheden? Ik herinner me nog goed hoe vriend Valeri uit Tomsk in 2010, voor mij volkomen onverwachts, tijdens een etentje stelde: "Rusland in transitie? Hoe kom je erbij? Dat is echt voorbij. Zoals het nu is, zo blijft het." 

 

En toen begonnen, heel voorzichtig nog, mijn twijfels. Want Rusland was zeker nog niet de democratie waarvan ik dacht en hoopte dat die in het land zou gaan ontstaan. De bezetting van de Krim in 2014 drukte me met de neus op de feiten en moeilijke gesprekken met mijn Russische vrienden volgden. De door Rusland veroorzaakte conflicten in de Oekraïense Donbas konden mijns inziens niet meer mis worden verstaan. Weg alle geestverwantschap en lotsverbondenheid. Nu beschuldigen we elkaar hardop of stilzwijgend van hersenspoeling. Wat overblijft is teleurstelling en rancune. Sindsdien vraag ik me voortdurend af wat er is misgegaan. Wat kan ik doen om mijn getroebleerde relatie met Rusland en met Russen te verbeteren? Welke fouten heb ik zelf gemaakt? Mijn gemoed wil betrokken zijn, meedenken, gedrag en ideologie vanuit hun perspectief begrijpen. Cultuurrelativisme boven etnocentrisme, zoals het dilemma in antropologische termen ogenschijnlijk simpel heet.

 

Maar mijn verstand verordonneert me te oordelen vanuit mijn eigen optiek. De kritische Russische schrijver Viktor Jerofejev zegt het in Een Vrolijke Hel: Het Rusland van Poetin (2007) zo: Het Westen is het vaak met ons oneens, heeft vaak andere belangen en denkt vaak dat ze het beter weet. Mijn scherpzinnige vriendin Tatjana, van Russische origine, woont al lang met genoegen in Nederland. Zij vindt, net als trouwens de meeste Russen in Rusland, dat Rusland bij het Westen hoort. Maar ze stoort zich nu wel steeds vaker aan intolerante en inflexibele Nederlanders: "Waarom denken ze opeens niet meer rationeel zodra het over Rusland gaat?", zo vraagt ze zich af. Tegelijkertijd word ik me steeds meer bewust van mijn neokoloniale houding in de jaren negentig, zo van: Wij westerlingen weten beter wat goed voor jullie is. Pro-westerse Garry Kasparov stelt in Het wordt winter (2015) dat de term 'westerse waarden' niet alleen  'verouderd' is, maar vooral 'neerbuigend' klinkt. 

 

De Russische traditionele houding van 'vergeten en zwijgen' maakte het altijd al moeilijk te spreken over gevoelige zaken. Maar mijn persoonlijke devies is: blijven praten en contact houden, hoe moeilijk ook. Op de foto zie je hoe ik in de goede oude tijd voor mijn 'Russische moeder' Jekaterina Michajlovna bloemen verkoop. "Maar iedereen ziet toch meteen dat jij het geld niet nodig hebt", verklaart ze na afloop mijn complete mislukking. En toch blijft dit een van mijn dierbaarste herinneringen. Zo'n aandenken wil ik ook overhouden aan deze moeilijke periode. De volhouder wint immers, toch?

 

Youtube filmpje: interview met de Russische Irina Prochorova die vanwege haar activiteiten op het snijvlak van cultuur, literatuur en politiek wordt gezien als een van de belangrijkste intellectuelen van Rusland (2016) 

(41,46 min, Engels ondertiteld)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.