Russische meiden dromen niet langer van gangsters

"In de jaren '90 droomden Russische meisjes van gangsters", aldus Sergej Loznitsa, filmregisseur van A gentle creature (2017). Meer precies: een rijke man. In het chaotische land zochten ze op riskante wijze naar maatschappelijke zekerheid. Maar de rijke man is door Poetins aanpak van de oligarchen en de westerse sancties tegen hen een minder aantrekkelijke huwelijkspartner geworden. Hun rijkdom verkregen ze vaak op slinkse wijze en dat maakt hen nu kwetsbaarder dan ooit. Vaak zaten ze eerder in de top van de communistische partij en konden bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie staatseigendommen gemakkelijk in eigen zak laten verdwijnen. Maar hun ideale huwelijkskandidaat was toch de nog relatief jonge gangster, bij voorkeur een rijke macho. Deze gangsters intimideerden vaak met grof geweld, zodat mensen geld of eigendom aan hen afstonden. Peter Pomerantsev typeert deze jonge vrouwen in zijn Niets is waar en alles is mogelijk (2014) als "de eerste generatie goudzoekers die dit soort leven als een carrière opvat". Uit die tijd stamt ook de 'Goudzoekersacademie', om meisjes te leren hoe je een rijke man aan de haak kon slaan. Maar met Poetin aan de macht dienen oligarchen zich aan hem te onderwerpen, anders is het gedaan met de rijkdom. Zie Chodorkovski. Ze wonen in hoog ommuurde huizen met overal camera's. Want ook tegenover gewone Russen zijn ze hun bezit niet zeker. Een 'goudzoekster' zegt niet voor niets tegen Pomerantsev: "Ik wil een man bij wie je je achter een stenen muur waant."

Daarom vallen Russische vrouwen tegenwoordig vooral op uniformen, aldus nog steeds Loznitsa. Of beter: weer. Want uniformen fascineren vrouwen hier al veel langer. Ik heb dit zelf van dichtbij ervaren in Tomsk. Pasja, zoon van 'stadsjager' Oleg (zie Stadsjager in de taiga) en een gewone jongen, moest na de dood van zijn vader in 2001 van zijn tante Irina naar de marine-opleiding in Vladivostok. Anders zou er niets van hem terechtkomen, zo luidde het argument. In een stralend wit marine-uniform keerde hij terug en had meteen de mooiste meiden achter zich aan. De metamorfose was compleet. Eerder zocht ik hem op in Vladivostok en vernam daar dat hij het er vanwege het strenge regime ontzettend zwaar had. Maar het uniform redde hem, zo te zien. Dit blijkt een algemeen verschijnsel. Carolijn Visser constateert in haar boek Uit het Moeras (2000) over Russen in Estland: "Russische vrouwen vallen hier op mannen in uniform. Esten vonden dat onbegrijpelijk, ze zagen het als verheerlijking van oorlog en geweld." Een oud Russisch gebruik wil dat mooie jonge vrouwen marine-officieren in hun stad met brood en zout welkom heten (zie foto).

Sinds de ecomische crisis is de maatschappelijke onzekerheid weer helemaal terug. Bij de traditioneel geüniformeerde beroepen voegen zich nu de mannen uit de zogeheten veiligheidsfuncties, in hedendaags Rusland een veel ruimer begrip dan bij ons, van politieman tot douanier, van rechercheur tot FSB-agent, de opvolger van de KGB. Sinds Poetin is nationale veiligheid het kernwoord. Alles wordt in termen van veiligheid gemeten en een steeds groter deel van het staatsbudget gaat er naar toe. Als je nu trouwt met iemand bij een veiligheidsdienst is je kostje gekocht. Je krijgt allerlei privileges en door de functie van je man weet je je verzekerd van behoud van bezit. Zwaaien met zijn werkpas is vaak al afdoende. Iedereen gaat er immers vanuit dat vanaf de gewoonste politieman tot de hoogste veiligheidsagent een rechtstreeks lijntje loopt naar Poetin. "Dit is nu de sterke arm", zegt ook Loznitsa. Dankzij Poetin heet de ultieme vrouwenbeschermer nu veiligheidsdienst.

Extra info:

Blog #MeToo-zaadjes vallen op onvruchtbare Russische bodem

Youtubefilmpje met fragmenten uit Brat (1997, Engels ondertiteld) van Aleksei Balabanov, over het Rusland van de jaren '90 en hoe een gewone jongen gangster wordt én verliefd. 'The story revolves around a young Russian man named Daniella (Sergei Bodrov), who goes to join his older brother in St. Petersburg. But Danila's older sibling is a gangster and cold blooded killer. Danila is asked to kill someone, and soon learns that he finds killing easier than living.'