Ouder worden in Rusland is zeker geen pretje

Poetins verhoging van de pensioenleeftijd om de snelstijgende kosten te drukken heeft in Rusland heel wat los gemaakt. In zijn eerste jaar als president kreeg hij juist bij oudere mensen veel gezag door er persoonlijk voor te zorgen dat de haperende pensioenen weer werden uitbetaald. Een belangrijk deel van de 40 miljoen gepensioneerden stemmen sindsdien op hem. Maar tegenwoordig gaan ze voor ditzelfde pensioen voor het eerst van hun leven - meestal illegaal - de straat op en ondergaan hiervoor soms absurd hoge straffen. "Met 55 al met pensioen? Onzinnig toch?", hoor je hier regelmatig. Maar met pensioen gaan in Rusland betekent iets anders dan bij ons. Ik ken het van dichtbij, van vriendin Lylia (68), van mijn 'Russische moeder' Jekaterina Michajlovna (99) en van vriend Mikhail (61), allen uit het Siberische Tomsk. Russen werken bijna altijd door na hun pensioen, omdat het veel te weinig is om er de dagelijkse kosten mee te dekken. Ze werken ook door omdat ze het mét pensioen voor het eerst wat ruimer krijgen. Eindelijk eens in eigen land op vakantie, eindelijk eens het meestal in slechte staat verkerende huis opknappen. Pensioen in Rusland is geen volwaardig inkomen, maar een noodzakelijk extraatje, een beetje beleg op een verder karige boterham. 

Voor mannen was het 60 jaar en wordt het 65; voor vrouwen was het 55 en wordt het 60. De verandering gaat in voor mensen uit 1959 en daarna. Net als bij ons schuift de pensioenleeftijd elk jaar enkele maanden op. Lylia had al twee banen op haar 55ste. Haar pensioen, zo'n 300 Euro per maand, kwam als geroepen. Eindelijk kon ze een eenvoudige datsja kopen, waar ze voor zichzelf en voor vrienden en familie groente en fruit verbouwt, duur voedsel in het huidige slechte economische klimaat (zie Datsja als ontsnappingsoord). Jekaterina Michajlovna verkocht tot op zeer hoge leeftijd naast haar sobere pensioen zelfgeteelde bloemen op de markt in haar buurt (zie Mijn ‘taiga moeder’ Jekaterina Michajlovna). Mikhail heeft geluk gehad. Geboren in 1958 krijgt hij sinds zijn zestigste pensioen. Dat komt goed van pas want sinds kort mag hij zijn relatief magerbetaalde academische baan aan de Universiteit van Tomsk niet langer combineren met een tweede baan aan de plaatselijke Hogeschool. De financiële situatie van de universiteit hangt immers steeds meer af van haar plaats in de nationale universitaire rangorde en deze wordt grotendeels bepaald door wetenschappelijke publicaties. En de universiteit wil deze niet langer laten afromen door een concurrerende instelling. 

Vanwege de economische crisis hebben Russen al vijf jaar te maken met inkomensachteruitgang. Nog maar weinigen zien de oplossing komen van de huidige regering. De eerste Pensioenwet stamt uit 1956 omdat de Sovjetregering vond dat iedere oudere recht had op financiële staatshulp. Oudere mensen zijn dus al decennia gewend dat de staat voor hen zorgt. Tornen aan een van de laatste sociale bolwerken uit de Sovjettijd voelt voor menigeen als pure heiligschennis. Al ettelijke jaren gaan de straatprotesten voor 60% over economische onderwerpen. Tot voor kort beschuldigden ze vooral hun werkgevers of de lokale autoriteiten en niet zozeer de Poetinregering. Nu is dit veranderd. De communistische partij organiseert vaak pensioenprotesten. Ze worden steeds groter en verspreiden zich steeds verder over het land. Sommige slogans op protestborden beschuldigen Poetin openlijk de kant van de elite te kiezen. Russen zijn al eeuwen geneigd zich terug te trekken als ze zien dat het niks oplevert, hun bekende fatalisme. De vraag is of dat dit keer ook opgaat.

Zie youtubefilmpje 'With tiny Russian pensions, work for many never ends' (2018) 'From Siberia to central Russia and elsewhere, elderly people are often forced to work past retirement age to supplement their miserly state pensions. A new bill raising the state pension age by five years to 65 for men and 60 for women, which could be signed into law soon, has provoked a rare outburst of raw anger, as many Russian men do not live long enough to celebrate their sixtieth birthday.