Mijn 'zwijgende' vriendschap met Russen

Jaroslav (2023, foto uit video)

Vandaag ging de telefoon en onverwachts meldde zich vriend Valeri uit Rusland. Dat gebeurt niet vaak. We kennen elkaar al lang en ook elkaars opinie over Poetin, namelijk beiden anti. Maar we praten er niet over en ook niet over de oorlog. We maken grapjes over het nog steeds drukke werk van hem - in Rusland werken academici vanwege het lage pensioen nog lang gewoon door - en over ons drankgebruik - hij neemt 's morgens al een paar biertjes, zoals zoveel Russen. En natuurlijk willen we van elkaar weten wanneer we elkaar weer gaan zien. Aan het einde wenst de een de ander sterkte en vooral veel hoop. Zo gaat het nu al bijna twee jaar, niet alleen met hem, maar met al mijn vrienden in Rusland. Ik noem het mijn 'zwijgende' vriendschappen. Valt zo'n vriendschap eigenlijk wel vol te houden?

Zo'n vriendschap is in ieder geval niet vol te houden als je steeds van elkaar wilt weten hoe je in de oorlog staat. Russen worden afgeluisterd, zeker als ze contact hebben met het Westen. Negatief praten over Poetin of de Oekraïne-oorlog is dan op zijn zachtst gezegd onverstandig. De vriendschap is ook niet vol te houden als je pro-Poetin vrienden voortdurend beschuldigt van hersenspoeling, want dan is escalatie nooit ver weg. Evenmin niet als deze op westerse sociale media de vreselijkste dingen gaan beweren en jou zo als het ware dwingen te reageren. Zo ontvriendde de Britse journalist Anne Penketh haar vriendin in Rusland op Facebook. Penketh schreef in The Guardian over de posten van haar vriendin: 'She was referring to ... Russia’s “special military operation” aimed to “denazify” Ukraine.’ Met simpel zwijgen dacht ze er eerst nog omheen te kunnen. Maar een week later schreef de vriendin: “Why is the west so tolerant of fascists?” en was voor haar de maat vol. Penketh vat de droevige consequentie van haar daad treffend samen: "I feel like a coward for pulling the plug without explanation on more than 30 years of friendship." 

Elke keer als iemand hier in Nederland vraagt of ik nog contact heb met vrienden in Rusland en hoe dat dan gaat, is mijn antwoord: "Jazeker, summier". Elke keer klinkt dat onbevredigend, maar het is niet anders. Met mijn 'summiere' belangstelling laat ik Russische vrienden vooral weten dat ze nog steeds veel voor me betekenen. Tegelijkertijd besef ik dat mijn situatie niets is vergeleken met Oekraïners of Russen in het Westen met levenslange vrienden in Rusland. De voorheen onverbrekelijk lijkende band met nashi lyudi, 'onze mensen', is door meningsverschillen over de oorlog plotseling stukgegaan. Wel blijft de behoefte mijn standpunt over het huidige Rusland aan mijn vrienden daar duidelijk te maken op me drukken. Ik denk dan aan alles wat ik 25 jaar lang met hen heb meegemaakt, hun gastvrijheid, spontaniteit, gulheid, ruimhartigheid, intimiteit, vrolijkheid en er zijn als het nodig is. Vooral dat laatste is nu geboden en alleen al daarom houd ik het vol.

Verwante blogs:

Waarheid en leugen in Rusland (mei 2017) 

Terug in Rusland en wat dan? (april 2023)

Youtubefilmpje: ‘Do Russians really hate the US, UK and West?’ (2023 BBC)