Van verschillende kanten horen we dat Rusland ineen zal storten zodra het de Oekraïne-oorlog verliest. Zo vraagt de Wagnerleider zich af op zijn website Jevgeni Prigozjin 2024: "‘Kunnen wij in dat geval nog net als vroeger trots zeggen: ‘ik ben Russisch en burger van een groot land?’ Of verliezen wij ons Vaderland en zullen onze kinderen zeggen: ‘ik kom uit de republiek Rostov’, ‘ik uit het protectoraat Novgorod, 'ik uit de Oeral-kolonie van China’ of ‘ik uit Japans Jakoetië’?" En oud-generaal Ben Hodges van de NAVO denkt dat Washington eveneens bang is dat dit zal leiden tot het opbreken van het land en tot internationale chaos. Ruslandkenner Hubert Smeets schreef in het Historisch Nieuwsblad dat Poetin zelf ook vreest dat de boel gemakkelijk uitelkaar valt. Het bewijs levert volgens hem de nieuwe Russische grondwet van 2020 waarin het verboden is te pleiten voor verandering van de staatsgrenzen. Smeets: "Dat schrijf je niet op als je er niet bang voor bent." Is dit inderdaad een reële mogelijkheid? Bestaat er een kans dat Rusland verbrokkelt? En zo ja, welk aandeel zouden onderdrukte inheemse minderheden hieraan kunnen hebben, die al zo lang wachten op verlossing?
Rusland is nog steeds een veelvolkerenrijk: er wonen bijvoorbeeld zo'n 160 inheemse minderheden die de Slavische Russen ooit koloniseerden en vervolgens binnen de Russische grenzen hebben getrokken. Door haar aaneengesloten territorium verschilt het land fundamenteel van alle Europese koloniale rijken. Onlust in de gekoloniseerde gebieden wekt angst in het centrum, niet alleen om die gebieden te verliezen, maar ook omdat het centrum zelf door muitende minderheden zou kunnen worden bedreigd. Vanuit de diaspora horen we inheemse leiders al een tijd lang pleiten voor meer autonomie. En onlangs nog hielden de inheemse volkeren zich opvallend afzijdig toen Prigozjin zijn 'mars voor gerechtigheid' naar Moskou hield. Je zou kunnen zeggen dat juist het feit dat ze tot een minderheid behoren, hen minder gevoelig maakt voor staatspropaganda of staatsintimidatie. Wat de val van de USSR betreft weten we dat het juist de niet-Sovjetlanden waren die dit inluidden. Polen was de eerste, toen Hongarije, Oost-Duitsland, Tsjecho-Slowakije, Bulgarije, Roemenië en Albanië. Het gevolg was dat de Baltische landen en tot slot Oekraïne, Wit-Rusland en de Centraal Aziatische Republieken zich konden losmaken van de Sovjetunie. Vóór het uiteenvallen bestond de USSR uit circa 300 miljoen inwoners, daarna enkel Rusland nog maar uit de helft.
Tegelijkertijd weten we dat de inheemse volkeren in Rusland niet alleen klein zijn, maar ook zo versplinterd dat ze zelfs samen moeilijk een vuist kunnen maken. Volgens een volkstelling van 2002 woonden er toen 3,8% Tataren, 1,1% Basjkieren, 0,9% Tsjoevasjen en 0,9% Tsjetsjenen en dit zijn dan nog de grootste. Vanaf zijn aantreden onderwierp Poetin hen stelselmatig aan zijn autoritaire en centralistische machtspolitiek. Eerst moesten de Tsjetsjenen na twee bloedige oorlogen buigen voor het Kremlin. Daarna werden de Tataren monddood gemaakt: vorig jaar gelastte Poetin dat de in Rusland meest autonome republiek en thuisland van de Tataren Tatarstan weer een gewoon centraal aangestuurd gouvernement moest worden. Ondertussen sturen de Boerjaten hun jonge mannen noodgedwongen als kanonnenvoer naar het Oekraiënse front. Al deze groeperingen weten wat autonomie is omdat ze die ooit hebben gekend. Succesvol in opstand komen lukt hen hoogstwaarschijnlijk niet alleen. Maar zo'n 20% van Rusland bestaat wel uit oorspronkelijk niet-Russen en zij zouden zich dan bij de protesterende inheemse volkeren kunnen aansluiten. De niet-Russische Sovjetrepublieken leken ook machteloos voordat het relatief kleine Poolse Solidarnosc in opstand kwam. En opeens was het gebeurd.
Verwante blogs:
Inheemse minderheden vooral Russisch soldatenslachtoffer in Oekraïne (juni 2022)
Betekent dit het einde van multicultureel Tatarstan? (aug 2022)
Youtubefilmpje: Why Russia hides countries inside ints borders (OBF 2021)