Het postkantoor als laatste Sovjetbastion

Het postkantoor in de Moskouse wijk waar ik tijdelijk woon staat in een onooglijke straat, vlakbij metrostation Vojkovskaja. In Rusland dien je je binnen vijf werkdagen te registreren. Bij de douane vragen ze er tegenwoordig niet meer naar, maar een politieagent kan je zo op straat aanhouden en dan ben je de sigaar. De procedure is tijdrovend maar voelt vooral als een serieuze aanval op je zelfrespect. De wachttijden zijn extreem lang. Je zoekt eerst naar het juiste loket voor de noodzakelijke formulieren en vult deze vervolgens aan een schrijftafel nauwkeurig in. Maar o wee als alles niet netjes op het lijntje is, of als je eerst je voornaam en dan je achternaam hebt opgeschreven. Fout! Als een klein kind mag je weer opnieuw beginnen.

Ook deze keer móet ik er zijn voor mijn visumregistratie, anders zou ik het mijden als de pest. Postkantoorbeambten, voornamelijk vrouwen, staan bekend om hun autoritaire houding en bureaucratische mentaliteit. Banen bij het postkantoor bieden bestaanszekerheid maar worden slecht betaald. Vooral Russische vrouwen kunnen er urenlang doorbrengen, alsmaar heen en weer lopend tussen loket en schrijftafel. Het staatspostkantoor vervult voor een dorp of stadswijk ongeveer dezelfde functie als in de Sovjettijd: behalve de gebruikelijke brieven betekent dit - anders dan bij ons - ook het uitkeren van pensioenen of het regelen van een krantenabonnement. De registratie van visa voor buitenlanders is daar bijgekomen. 

Ik logeer zoals altijd in het huis van Sonia's opa. Sonia had alles tot in de puntjes voorbereid. Behalve alle tien keer gecheckte formulieren toonde ze onze beide paspoorten en het eigendomsbewijs van haar huis. Maar deze keer moest ze ook het eigendomsbewijs van haar opa’s flat laten zien. Nergens werd hiervan gewag gemaakt. Ze stond nu voor de keus: of ‘valsheid in geschrifte’ plegen en mij op haar eigen adres registreren, of met de beambte het gesprek aangaan over deze officieel onterechte eis. Postkantoorbeambten zetten hun klanten nog liever aan tot het aanleveren van onjuiste gegevens, dan zelf het risico lopen over onvoldoende bewijsstukken te beschikken, mochten ze worden gecontroleerd.

Sonia koos voor de tweede optie en dat heeft ze geweten. Het debat liep hoog op en de loketbeambte gaf geen millimeter toe. Ten einde raad zwaaide Sonia met haar pasje van haar hoge overheidsfunctie en eiste een onderhoud met de chef. Opeens ging de daarvoor nog ondoordringbaar lijkende loketwand open en werd ze voor een privéonderhoud ‘naar achteren’ gemaand. Drie uur later verlieten we het postkantoor, doodmoe, maar met de correcte registratie.

Filmpje: 'Russian postal worker attacks customer with a broom' (2013, 11:54 min.)

Een Russische man gaat, evenals Soina, naar het lokale postkantoor om het tijdelijke verblijf van zijn buitenlandse neef in Rusland te laten registreren. De discussie loopt zo hoog op dat de vrouwen van het postkantoor hem tot op de straat met een bezem achterna komen...