A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Het gevaarlijke 'diepe' denken van radicale Russen

Uvodrivier-Rusland-280319 Doegin: 'De' waarheid bestaat niet want waarheid is wat mensen geloven.

Russen houden van 'diep' denken en breedsprakigheid en inderdaad, daar geniet ik zelf ook van. Maar na een hoogoplopende discussie met Russische vrienden in 2014 over de Krim-annexatie begreep ik dat ik in hun ogen schromelijk tekort was geschoten. Als verweer had men van mij een welluidend filosofisch vergezicht over het liberale Westen verwacht. En hoe reageerde ik? Morele paniek. Want waar was hun behoefte aan waarheid? Waar hun menselijkheid? Sindsdien weeg ik hun politieke vergezichten zorgvuldiger en besef hoe vaag ze vaak zijn. Ze klinken eigenlijk hetzelfde als die over hun 'Russische ziel'. Ook hier vallen woorden als lotsbestemming, fatalisme, religie, traditie en puurheid. Emoties en beeldvorming staan voorop, niet de feiten. Pas later begreep ik dat hun opvattingen nauwe verwantschap vertonen met Russische conservatieve denkers zoals politiek filosoof en socioloog Alexander Doegin (1962), de meest spraakmakende onder hen. Doegins verhalen gaan bij voorkeur over een legendarisch verleden, 'toen alles nog goed was'. De 'boreale wereld', sinds de overwinningsspeech van Thierry Baudet ook in Nederland bekend, komt uit zijn vocabulaire. Veel Russen geloven zijn verhalen over de onontkoombaarheid van een collectieve lotsbeschikking en de noodzaak van individuele puurheid. Maar als je vraagt waarom blijkt het moeilijk uit te leggen: "Ik voel het nu eenmaal zo". 

 

Radicale Russen profileren zich nu als conservatieve intellectuelen met een wetenschappelijk gedachtegoed, doordesemd met antiwesterse sentimenten. Want de al eeuwenoude mentale weerstand tegen het Westen is hierin cruciaal. Doegin is een meester in het vertellen van verhalen over politieke systemen: YouTube staat er vol mee. Als een waar 'enfant terrible' durft hij Poetin, zijn beschermheer en bovendien de uitvoerder van zijn ideeën, openlijk te bekritiseren. Doegin groeide op binnen de communistische elite en als opstandige hippie met een gitaar werd hij vanwege zijn songtekst ‘De Sovjets kunnen de pot op’ door de KGB opgepakt. Nu houdt hij kantoor op de redactie van de Russisch-orthodoxe zender Tsargrad en voert vooral strijd tegen het 'extreme humanisme' en universalisme. Zo vindt hij het voor Rusland niet nodig dat alle mensen dezelfde rechten hebben en een samenleving hoeft ook niet op wetten te zijn gebaseerd die de burger beschermt. Zijn grotere geopolitieke verhaal berust op een nostalgisch en imperialistisch wereldbeeld en gaat over de strijd om de wereldhegemonie. In de woorden van Doegin: Het is nu eenmaal Ruslands lotsbestemming de natuurlijke vijand van de Verenigde Staten te zijn. De rest vloeit er kennelijk automatisch uit voort.

 

Voor hogeropgeleiden maakt zijn filosofisch aandoend taalgebruik het gemakkelijker zijn ideeën te accepteren. Voor de grote meerderheid doet de inhoud er niet zoveel toe, zolang het maar volledig afwijkt van wat ze vanuit het Westen gewend zijn te horen. Steeds meer Russen moeten niets hebben van het humanisme. Alsmaar compassie opbrengen voor mensen die anders zijn dan zijzelf vraagt kennelijk teveel en men ziet er te weinig voor terug. Doegin dweept bovendien openlijk met het postmodernisme en erkent eigenlijk maar één feit: zijn waarheid is een andere waarheid en beter dan de westerse. Of je aan de Russische of westerse kant staat bepaalt je waarheidsopvatting (zie filmpje). Zijn politieke filosofie lijkt in zekere zin op het leninisme, waarbij helaas de hele adel, alle zelfstandige boeren en iedere politieke tegenstander werden opgeofferd aan de leer van Lenin. Beiden komen over als denkers zonder gevoel of geweten. Vanwege de populariteit van Doegins denkbeelden zijn er nauwelijks nog 'kanaries in de kolenmijn', critici die waarschuwen dat het de verkeerde kant opgaat. En het slachtoffer is, zoals altijd, de vaak goedgelovige burgerbevolking.

 

Zie ook: 

Waarheid en leugen in Rusland

Mijn getroebleerde relatie met Rusland

 

Youtubefilmpje: Aleksandr Dugin: 'We have our special Russian truth' - BBC Newsnight - (2016)

(10,44 min.)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.