Helden die nooit in de krant komen
Dit blog gaat over twee dappere mensen in Siberië: Denis Karagodin (34) uit Tomsk en Loedmila Ulanova (70) uit Acina. Karagodin is oud-filosofiestudent aan de lokale staatsuniversiteit. Met onvoorstelbare volharding heeft hij alle daders gevonden die zijn overgrootvader Stepan Karagodin tijdens Stalins Grote Terreur hebben vermoord. Op de Engelstalige pagina van zijn website staat het volledige verhaal (zie hieronder). "Wereldvreemde naïeveling" noemden Russische critici hem, maar Karagodin wist wel beter. In 1937 werd zijn toen 56-jarige overgrootvader opgepakt door de NKVD, de voorganger van de KGB. Op de valselijke beschuldiging van samenwerking met de Japanse militaire inlichtingendienst werd hij in 1938 doodgeschoten. Karagodin vroeg zich vooral af wie het bevel gaf zijn overgrootvader neer te schieten? En wie haalde de trekker over?
Alle namen van de betrokken lokale NKVD-medewerkers staan nu op zijn site, van de ondervragers tot de vrouwen die de vonnissen uittypten. Daarmee is hij vermoedelijk de enige in Rusland die het vreselijke lot van een familielid in die periode zo gedetailleerd in kaart heeft gebracht. Op zijn website verklaart hij waarom. 'De ene man doodt de ander, en zegt daarna: "Weet u, ja, ik heb hem gedood, maar op dit formulier staat dat ik hem heb gerehabiliteerd. Nu is alles in orde.”' Het meest schrijnende van Stalins terreur is dat daders en slachtoffers vaak uit elkaars directe nabijheid kwamen. Na publicatie van de daders schreef een vrouw aan Karagodin: "Mijn overgrootvader is (ook) verklikt... in dezelfde tijd als uw overgrootvader... Thuis bleven vier dochtertjes achter. En nu blijkt dat er in één familie zowel slachtoffers als beulen zijn… Het is erg bitter om dat te beseffen." Stalins terreur is sindsdien - enkele lichtpuntjes tijdens Chroesjtsjov en Gorbatsjov daargelaten - nog steeds niet goed uitgezocht en dus ook niet verwerkt.
Onder de titel Zorgvuldig bewaarde herinnering kreeg ik in 2008 van Loedmila Ulanova een bundel verhalen van zo'n dertig auteurs. Zij was de redacteur, het boek was net uit en ze was er zichtbaar trots op. Het ging over de zuiveringen in de jaren '30 tot '50 in haar geboorteplaats Acina en omgeving, gelegen in de buurt van Tomsk. Zo'n 1200 namen van slachtoffers staan erin en daarmee zijn ze eindelijk uit de anonimiteit gehaald. Het Stedelijk Historisch en Architectuur Museum van Tomsk verzorgde de uitgave en het Russisch Ministerie van Cultuur betaalde het. Dat zal nu niet meer zo gauw gebeuren. Ulanova is er naar eigen zeggen helemaal mee gestopt. Karagodin daarentegen wil alle daders ook officieel aan gaan klagen. Dat is niet eenvoudig. De Russische overheid is niet meer zo te spreken over dit soort onderzoek. Herdenken mag, maar wel in stilte graag. Teveel aandacht ondermijnt het gezag van de veiligheidsdiensten, toen en nu dé uitvoerders van repressie. Dat geldt zelfs voor het nieuwe gedenkteken van Stalins terreur in Moskou, de zogenoemde 'klaagmuur' (zie filmpje). Maar net als Karagodin en Ulanova zullen Russen met vragen blijven komen: "Waar zijn ze allemaal gebleven?"; "Waar is hun graf?" Net zo lang tot er weer een nieuw lichtpuntje opdoemt.
Youtubefilmpje "Putin opens monument to Stalin's victims, dissidents cry...30 Oct 2017 (160522: op het moment niet beschikbaar): 'President Vladimir Putin inaugurated a monument to the victims of Stalinist purges on Monday (October 30), but Soviet-era dissidents accused him of cynicism at a time when they say authorities are riding roughshod over civil freedoms. "The Wall of Grief" occupies a space on the edge of Moscow's busy 10-lane ring road and depicts a mass of faceless victims, many of whom were sent to prison camps or executed on Josef Stalin's watch, after falsely being accused of being "enemies of the people." Nearly 700,000 people were executed during the Great Terror of 1937-38, according to conservative official estimates...'
Voor het eerst stuitte ik op het verhaal van Dennis Karagodin via een blog van Egbert Hartman
(beide links alleen te openen in nieuw venster)
Reacties