A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Alleen in de Transsiberië Express

Restauratiewagen-Transsiberi-Express-120219 Restauratiewagen van de Transsiberië Express

Door Rusland reizen om het land beter te leren kennen deed ik nooit alleen. Altijd was er wel een Russische vriend of collega als steun en toeverlaat. Met de trein reisde ik langs de Wolga en van Tomsk naar Vladivostok. De 'volledige' Transsiberië Express, van Moskou tot Vladivostok, staat al jaren op mijn verlanglijstje. Helaas zijn mijn Russische vrienden tegenwoordig minder beschikbaar. Moet ik dan alleen? De 47-jarige Amerikaanse Helena Crumett-Lee reisde meer dan een eeuw geleden alleen met de Transsiberië Express, van Irkoetsk naar Moskou. Het traject was toen net klaar, dus nog spannender dan nu. Waarschuwingen dat dit voor een vrouw alleen te gevaarlijk was sloeg ze in de wind. Over haar reis schreef ze begin vorige eeuw het bewonderenswaardige boek Across Siberia Alone: An American Woman's Adventures (1913). Ze had een missie: "Siberia's need is that America should know her better." Maar hoe verging haar dat alleen reizen?

 

Laat ik me tot Siberië beperken. Helena reisde eerst met een gezelschap, maar in Irkoetsk besloot ze alleen verder te gaan, de andere mensen in verbijstering achterlatend. Voordat ze daar in de Transsiberië Express stapte keek ze in het 'Parijs van Siberië' haar ogen uit: de opmerkelijke gasten in het hotel, de immense kathedraal, een speciaal café voor buitenlanders, het stadsritje in de drosjkie, een soort Russische koets. Daarna, in Tomsk, kwam ze onder de indruk van het opmerkelijk urbane stadsgezicht en de talrijke onderwijsinstellingen, waaronder de eerste universiteit van Siberië. Op diverse momenten toonde ze karakter. Vanwege het hoogteverschil tussen perron en trein besefte ze al gauw dat ze met haar lange rokken óf een aanloop moest nemen en de trein inspringen óf haar knie onzedig hoog optillen. Ze koos voor het laatste. Tegelijkertijd was ze niet bang haar soms intense eenzaamheid gewoon onder ogen te zien: "A sudden, appalling loneliness settled over me... I wished that someone, anyone, would come to the door, so that I might hear a human voice."

 

Maar echt alleen was Helena eigenlijk nooit. Sociaal behendig, hielp ook haar hoge sociale status. De lokale elite hielp haar gretig en ze betaalde er verder gewoon voor. Haar wereldwijsheid spreekt boekdelen: "Porters, who are six feet tall, enter the compartment and fight for the privilege of taking your bagage. They are so huge, with white aprons strapped about them and a conspicuous number on their blouses, that one feels sure that they could quickly dispossess the train of all luggage without effort." In de trein van Irkoetsk naar Taiga hielp een lokale gravin haar gulhartig aan aanbevelingsbrieven. Vanwege haar goede voorbereidingen wachtte in Taiga de rector van de Universiteit van Tomsk gewoon op haar, die haar vervolgens met een drosjkie naar zijn stad begeleidde.

 

Waarom ze eigenlijk alleen door Rusland reisde blijft in haar boek onduidelijk. Op internet las ik dat ze in 1889 trouwde met Dr. John Clarence Lee, rector van de Amerikaanse St. Lawrence Universiteit. Volgens een 'In Memoriam' stierf hij in 1940, 'na een lang ziekbed'. Reisde ze in 1912 alleen omdat haar man toen al ziek was? Of wilde ze gewoon in haar eentje op avontuur? Haar boek laat in ieder geval zien dat het al een eeuw geleden kon: als buitenlandse vrouw alleen reizen met de Transsiberië Express.

 

Het boek (minus enkele 'verdwenen' pagina's) van Helena Crumett-Lee is te lezen in deze pdf: Mrs. John Clarence Lee (1913) Across Siberia Alone: An American Woman's Adventures

Over het huidige Irkoetsk zie Vrijmoedige mensen in 'het Parijs van Siberië'

Over voortvarende Amerikaanse vrouwen in het 'oude' Rusland zie ook Dollarprinses redt verdoemde Russische adel. 

Youtubefilmpje The history of Transsiberian. Part 1 (2014), ‘a documentary about the longest railway in the world, the Transsiberian Highway.’

(8,45min)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.