Wie zijn de kluizenaars in de Siberische taiga?
Kluizenaars, hoe afgezonderd ook, vormen een afspiegeling van hun samenleving. Daarom kun je verschillen verwachten tussen bijvoorbeeld Russische en westerse kluizenaars. In het onmetelijke Rusland geldt al eeuwenlang dat je de bossen in kunt vluchten wanneer je echt in de problemen komt. De Siberische taiga staat erom bekend dat je 'nooit wordt gevonden' als je dat niet wilt. Opstandige boeren, gevluchte gevangenen, criminelen, politieke en religieuze radicalen, verzetsstrijders, eigenzinnigen in een collectivistische Sovjetsamenleving: allemaal vonden ze er een veilig heenkomen. Na de perestrojka trok menigeen naar de bossen, omdat men de grote maatschappelijke veranderingen niet aankon. Hoe leven de Siberische kluizenaars en wat zijn de verschillen met westerse kluizenaars? En wat levert het je op als je je als kluizenaar voorgoed verstopt in de Siberische taiga?
Rusland kent een lange traditie van kluizenaars. Heremieten stonden om hun wijsheid hoog aangeschreven en waren zelfs voor de tsaren geliefde raadgevers. Heremieten onderhielden bijvoorbeeld een afgelegen kapel en reciteerden onophoudelijk eenvoudige gebeden. Volgens de Russische schrijver Maria Konjoekova in Zo gaat dat in Rusland (2013) zijn kluizenaars nu bij Russisch-orthodoxen opnieuw populair. En als een iets minder rigoureus alternatief geldt het intreden in een strenge kloosterorde. De Russische fotograaf Danila Tkachenko, die langere tijd met Russische kluizenaars verkeerde, concludeerde dat ze in harmonie leven met zichzelf en met de wereld om hen heen. Omdat ze geen 'sociaal masker' dragen zoals wij, zie je meteen of ze blij of verdrietig zijn, waardoor ze oprecht en openhartig overkomen. Hun arbeidsethos en creativiteit blijken uit hun onderkomen: "Sommigen bouwen met materiaal uit de bossen hele paleizen. Anderen graven grotten uit, zetten er hekken omheen of construeren complete bruggen." Vaak vormt de bijbel een belangrijk richtsnoer en houvast. Maar Tkachenko ontmoette ook mensen die door religieus fanatisme of teveel zelfgestookte wodka volkomen de weg kwijt waren. Al deze mensen willen of kunnen nooit meer terug naar de normale samenleving.
Westerse kluizenaars zijn in de regel gemakkelijker te vinden omdat de bossen er kleiner zijn. Vanwege de nabije sociale controle zien ze er meestal ook toonbaarder uit. Wellicht samenhangend met het westerse individualisme zijn ze nogal eens op zoek naar zichzelf. Menige kluizenaarshut in het Westen staat vol filosofische boeken en de kluizenaars schrijven vaak ook zelf, op zijn minst in een dagboek. Dit zie je bijvoorbeeld bij de Parijzenaar Sylvain Tesson die over zijn kluizenaarsexperiment vertelt in Zes maanden in de Siberische wouden (zie filmpje). Tesson heeft niet de bijbel maar de natuur als leidraad genomen. Iets soortgelijks ervaar je bij de Canadese kluizenaar Sam uit de documentaire-serie 'Floortje naar het einde van de wereld' (2019). Al negen jaar woont hij alleen in de bossen van Nova Scotia. Sam is 39, Sylvain 37 en hun leeftijd doet ertoe. Beiden lijken hun kluizenaarsleven te zien als iets tijdelijks, een op deze wijze zinvol doorgebrachte periode tussen 'jong' en 'oud'.
Maar overeenkomsten zijn er ook. Overal ter wereld leven kluizenaars van wat de natuur hen biedt. Het zorgen voor eten, drinken, vuur, een warme plek om te slapen zien ze als hun dagtaak. Discipline is, meer nog dan in het gewone leven, pure noodzaak. Bij afwezigheid van familie, vrienden of overheid zoekt de kluizenaar vaak naar iets speciaals dat hem toch op de rails houdt. Grofweg gesteld is dit bij de Russische hermiet God en bij de westerse kluizenaar een mateloze verering voor de natuur. Allebei helpt, zo te zien.
Verwante blogs:
Mijn ‘taiga moeder’ Jekaterina Michajlovna (aug 2016)
Stadsjager in de taiga (juni 2017)
Laten we naar een Siberische sekte vluchten! (sept 2018)
YouTubefilmpje: 'After 20 years of journeying around the world, travel writer Sylvain Tesson decided he wanted to stay put and fulfill his dream of "living as a hermit" (2013): 'He spent six months alone in a cabin on the edge of Lake Baikal in Siberia, 75 miles from the nearest village. He took books, cigars and vodka -- and discovered space, silence, and solitude'.
Reacties