Stadsjager in de taiga

Mijn bewondering voor hen grenst aan jaloezie. Oleg en Pavel uit stedelijk Tomsk zijn beiden parttime jager in de taiga. Oleg is elektronisch ingenieur, werkte in de Sovjettijd in een machinefabriek en is de zoon van Jekaterina Michajlovna, mijn 'taigamoeder' uit een eerder blog. Pavel studeerde wiskunde en kwam te werken in de nucleaire opwerkingsfabriek van Seversk of Tomsk-7, een 'geheime stad’ 15 km boven Tomsk. In 1982 raakte hij er radioactief besmet. Daarom ging hij werken in een sovchoz in de taiga, waar jagers toen volgens een jaarschema sabeldieren en gevogelte leverden tegen een vast salaris. Pavel kon zich echter niet voegen naar de strakke Sovjet-planning en haalde regelmatig zijn quota niet. Hij werd ontslagen en ging vervolgens als bouwvakker aan de slag in de inmiddels min of meer geliberaliseerde economie. Wel trok hij elke zomer samen met zijn kompaan voor enkele maanden de taiga in, nu als zelfstandig jager op het lucratieve sabeldier, het 'zachte goud' dat bontmantels in Rusland zo begerenswaardig maakt.

Oleg ontmoette ik in 1999 toen ik aan mijn Russische vrienden een vakantieweek naar de ‘magische’ Altaj voorstelde, het gebergte ten zuiden van Tomsk. Olegs sovjetbusje diende als vervoermiddel, onderdak, kookgelegenheid en uitvalsbasis. Enkele jaren daarvoor was hij gestopt in de machinefabriek, omdat hij van zijn kleine salaris de steeds duurder wordende consumptiegoederen niet meer kon betalen. Met zijn busje begon hij als transporteur, maar daarnaast jaagde hij ook periodiek in de taiga, bij voorkeur op patrijzen (zie foto). Jager zijn in Tomsk betekent in principe hetzelfde als klassieke antropologen er onder verstaan (zie filmpje). De taiga vormt voor Oleg en Pavel een onmisbaar 'gemeenschappelijk bezit', omdat ze alleen daardoor voldoende inkomsten kunnen vergaren voor hun families.

'Naar de taiga gaan' om iets eetbaars of kostbaars te vinden zien stedelijke én landelijke Siberiërs bovendien als een aangename tijdsbesteding. Maar het is er wel eenzaam, niet zonder gevaar en je moet er tegen kunnen. Oleg en ik werden goede vrienden en enthousiast liet hij me kennismaken met een klein stukje van ‘zijn’ taiga. Als hij erover vertelde schitterden zijn ogen. Hedrick Smith schreef hierover veertig jaar geleden in zijn beroemde De Russen (1976): "Veel Siberiërs bekennen hartstochtelijk hun toewijding aan de wenkende eenzaamheid van de taiga en zweren hun harde bestaan en buitenleven nooit te zullen opgeven voor het overgeciviliseerde, overbevolkte en overgebureaucratiseerde leven in Europees Rusland." 

Pavel reist bij mijn weten nog steeds elke zomer af naar de taiga, maar Oleg werd in 2001 ernstig ziek. Zijn familie noemde de radioactieve straling in de taiga als grote boosdoener, veroorzaakt in 1993 door een explosie van genoemde opwerkingsfabriek in Seversk. Maar hierover openlijk spreken was toen - en nu nog - taboe. Op 24 juni in hetzelfde jaar stierf Oleg aan een kwaadaardige hersentumor. Volgende week herdenken zijn moeder Jekaterina Michajlovna en ik zijn sterfdag. 

Verwante blogs:

Mijn ‘taiga moeder’ Jekaterina Michajlovna

Youtubefilmpje over jager-verzamelaars in vroegere tijden 'From Hunter-Gatherer to Farmer (Part 1)' (2012)