Sovjetbelevenissen in een hypermoderne omgeving

Dostojevski was er in Misdaad en straf (1866) helder over: Sint-Petersburg deugt niet en bij nacht en ontij al helemaal niet. Maar ik vind de stad geweldig. Toch staan we opeens met zo’n tweehonderd man in het avondrood vertwijfeld te wachten op misschien wel de modernste plek in de stad, Poelkovo luchthaven. Eindelijk krijgen we het te horen: onze vlucht vertrekt wegens pech pas de volgende ochtend. Een jonge Russisch-Nederlandse, met twee kleuters en een baby op de arm, kijkt me ontsteld aan. Geruststellend verzeker ik haar dat de KLM heus wel zal zorgen voor hotel en transport. "Maar dit is Rusland!", roept ze wanhopig uit. Met grote bewondering liep ik daarvoor rond in het spiksplinternieuwe Poelkovo. Volgens de website vormt alleen al het vloerdesign een afspiegeling van de efficiënte procesvoering én van ‘het karakter van een stad van eilanden en bruggen’. Na de slechte tijding bekruipt me echter steeds meer het gevoel dat ik weer in de oude Sovjetsamenleving ben beland.

Zonder enige hulp of begeleiding krijgen we allemaal de opdracht ons voor de nieuwe vlucht wederom in te checken en bovendien eerst onze bagage terug te halen. Iedereen zwermt uit en begint als een gek zijn bagage en daarna de incheckbalie te zoeken. Uiteindelijk staan we met zijn tweehonderd opnieuw in de rij voor slechts twee baliemedewerksters. Werkelijk bewonderenswaardig geconcentreerd en stressbestendig helpen ze ons, daar ligt het niet aan. Met iedereen wordt alles apart en in detail besproken: verlopen visum? transfer? hotel? Onophoudelijk spreken ze in hun mobieltje. Er zit totaal geen schot in. Een hoogbejaard Russisch echtpaar verdwijnt stilletjes uit de rij: hun benen trekken het gewoon niet meer. Weer drie uur verder ben ik aan de beurt. Ik haal het oudere stel er nog even bij en krijg dan eindelijk mijn felbegeerde nieuwe instapkaart. De laatste passagier, zo blijkt de volgende dag, heeft zéven uur in de rij gestaan. Is dit de normale gang van zaken hier na een vluchtuitval? Is dit volkomen gebrek aan efficiency typisch Russisch? Of is dit misschien gewoon Sovjet-Russisch?

Maar het leed is nog niet geleden. Ondertussen is het buiten middernacht en pikdonker. Een 'hotel-deskundige' stelt zich na weer eindeloos wachten pront beschikbaar. Eigenhandig houdt ze alleen voor mij een speciale ‘KLM-taxi’ aan en vertelt de chauffeur waar hij moet zijn. De chauffeur spreekt geen woord Engels en het hotel bevindt zich aan de overkant van de Neva-rivier, ruim een uur rijden van het vliegveld. Een lange zwijgzame reis door een grotendeels onbekende nachtelijke stad volgt: alle stoplichten lijken op rood te staan. Eenmaal in het hotel zouden ze me verder helpen, zo was me verzekerd. Als ik me meld in het halfdonkere Viborgskaja, het hotel op de foto, blijkt ook hier iedereen alleen Russisch te spreken. De receptioniste bestudeert tergend lang en uitdrukkingsloos het cyrillisch gekrabbel op mijn hotelvoucher. Eindelijk geeft ze me een ‘sovjet-en-suite’:uitgevoerd in de bekende te vaal bruine kleuren uit de jaren zeventig. Volkomen uitgeput val ik in een comateuze slaap.

Veel te snel voor mijn gevoel maak ik de volgende morgen mijn opwachting bij het ontbijtbuffet. Tot mijn verrassing blijkt een honderdtal Russen ook al vroeg uit de veren. Massaal lijken ze te zijn afgekomen op de speciale aanbieding ‘Bal van de Witte Nachten’ en laten zich het typisch Russische ontbijt met worst, rijst en kool goed smaken. Maar ik moet me alweer haasten naar de balie voor de reeds bestelde taxi. Opnieuw wachten en zelfs herhaaldelijk bellen levert niets op. Uiteindelijk blijkt mijn taxi 'een andere klant meegenomen te hebben'. Omdat ik mijn zo zwaar bevochten nieuwe vlucht absoluut niet wil missen, besluit ik op eigen houtje op zoek te gaan naar een oplossing. De in 1955 gebouwde ‘sovjet-metro’ voelt opeens als het enige veilige baken in een zee van grootstedelijke chaos. Net op tijd arriveer ik voor de boarding. Vanaf dat moment veranderen Dostojevski's zwarte schildering en mijn eigen eerste nachtmerrie in Sint Petersburg zowaar in een romantisch sprookje. De Russisch-Nederlandse zit met haar drie koters opgewekt klaar en het hoogbejaarde stel knikt me bemoedigend toe. Ook de kennelijk onvermoeibare baliemedewerksters van de afgelopen nacht staan gewoon weer paraat. Opgelucht ga ik verder met genieten van het snelle comfort van een hypermoderne luchthaven. 

Youtubefilmpje over het nieuwe hypermoderne Poelkovo