A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Ruslands geheime dienst doet geheim sociologisch onderzoek

Ruslands-geheime-sociologie-190720

Elke westerse journalist zal meteen toegeven dat inzicht in de Russische publieke opinie moeilijk is. Russische opiniepeilingen worden vooral gedaan door staatsbureaus zoals het VTsIOM of door het onafhankelijke Levada Centrum. Beide belangrijke peilers kunnen echter niet garant staan voor betrouwbare onderzoeksresultaten. Als je mensen in Rusland iets rechtstreeks vraagt is de kans groot dat je een politiek correct, een oneerlijk of een overdreven antwoord krijgt. Levada kreeg bovendien al eerder van het Kremlin het stigma 'buitenlandse agent' en met een totaalverbod in het vooruitzicht strijkt ze de overheid het liefst zo weinig mogelijk tegen de haren in. Vanwege de gebrekkige betrouwbaarheid van peilingen doet de Russiche geheime dienst nu ook geheim sociologisch onderzoek. We weten dit omdat enkele uitkomsten van deze sociologische onderzoeken uitlekten naar de pers. En oud-werknemers, concurrenten of 'personen dichtbij het Kremlin' doen soms een boekje open. Uiteraard anoniem en in algemene bewoordingen, zodat niets tot een bepaalde persoon te herleiden is. De Russische nieuwssite Meduza, voor haar onafhankelijkheid gestationeerd in Letland, wist kennelijk genoeg respondenten op te sporen om een en ander te achterhalen. Waarom wil de overheid zo gedetailleerd mogelijk weten wat haar bevolking denkt?

 

Het Kremlin is kennelijk bang dat er zomaar een groep dissidenten opstaat die de zittende macht van de troon wil stoten. In ieder geval heeft ze de afdeling FSO van de Russische veiligheidsdienst FSB opgedragen uitgebreid sociologisch onderzoek te doen onder de bevolking. Dit houdt in: onderzoek naar de opvattingen over de president, naar de politieke betrouwbaarheid van regionale en lokale politici en naar protestsentimenten. FSO heeft geen reden de zaken fraaier voor te stellen dan ze zijn en daarom zou de overheid veel vertrouwen in haar stellen, aldus Meduza. Maar de uitkomsten van het FSO-onderzoek zouden wel negatiever kunnen zijn dan die van onafhankelijke onderzoeksbureaus, zoals Levada. Omdat veiligheidsdiensten altijd op zoek zijn naar potentiële bedreigingen en negatieve trends, staan ze over het algemeen wantrouwend tegenover burgers. De FSO zou nog een andere reden kunnen hebben om de uitkomsten in negatieve zin te manipuleren: om de aandacht van de president te trekken moet ze wel continue concurreren met het veel belangrijkere FSB hoofdbureau.  

 

Masja Gessen beschrijft in The Future is History: How totalitarianism reclaimed Russia (2017) hoe in een goed functionerende democratie de kloof tussen politieke ideologie en werkelijkheid voortdurend publiekelijk wordt benoemd. Het benoemen alleen al veroorzaakt sociale verandering. Weliswaar heft het de kloof niet op, maar het maakt samenlevingen wel democratischer en daarmee iets minder ongelijk. Een autoritaire ideologie kent geen kloof tussen ideologie en werkelijkheid, omdat de werkelijkheid al in de ideologie is verdisconteerd. Daarom staat zo'n ideologie geen correcties toe, aldus Gessen. Vandaar dat bijvoorbeeld de dictatoriale Lenin de sociologie met een gerust hart tot scheldwoord kon verklaren. De huidige Russische regering denkt over het nut van de sociologie wel anders, omdat ze de uitkomsten uitsluitend voor zichzelf gebruikt.

 

Verwante blogs:

Podcast (Meduza 24 juli 2020, 24 min.): ‘To learn more about this kind of polling and the state of sociological research generally in Russia, “The Naked Pravda” turned to two sociologists who work on Russia: (4:41): Denis Volkov, the deputy director at the Levada Center, explains how Russia’s elites interpret and utilize polling. (7:34): Маrgarita Zavadskaya, a researcher at the University of Helsinki and the European University in St. Petersburg, discusses problems with big data....’

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.