Romantische relatie tussen landadel en boeren aan diggelen in Russische Revolutie

Romantisering van de Russische boer was in de culturele wereld van de 19de eeuw gebruikelijk. In de romans van Toergenjev en op de schilderijen van Venetsjanov voel je oprechte warmte tussen landheer en boeren. Ook de dichter Poesjkin vertelde bijzonder liefdevol over zijn boeren-nanny. En de slavofiel Dostojevski vond dat niemand beter dan de Russische boer de zachtheid van de 'Russische ziel' kon uitdrukken. Zo kreeg de boer steeds meer het imago van de ideale Rus. Waarom vermoordden de boeren in en na de Russische Revolutie dan toch hun landheer?

In werkelijkheid was de relatie tussen steenrijke adel en straatarme boer namelijk onmenselijk. Boeren en huispersoneel hadden niets te zeggen tegenover deze machtigste stand van Rusland. En de 19de eeuwse kunstenaars en schrijvers waren zelf van adel of er nauw mee verbonden. Slechts een enkeling toonde zich gevoelig voor hoe het echt was. Zo had Poesjkin al een vermoeden van het explosieve karakter van dit sociale mengsel. In De Kapiteinsdochter (1836) schreef hij: 'God verhoede dat wij getuige zullen zijn van de opstand der Russen, die alleen maar zinloos en meedogenloos kan zijn'. En Maxim Gorki, zelf van eenvoudige komaf, bleef de boeren zijn leven lang wantrouwen, want hij kende hun situatie te goed.

De bekende Britse filosoof Bertrand Russell kreeg in 1920 in Moskou persoonlijk van Lenin te horen dat het boerenprobleem eenvoudig opgelost kon worden door de arme boeren tegen de rijken op te zetten. En het vernietigen van de vijand zou, zo beloofde de bolsjewieken-leider hem, het revolutionaire vuur alleen maar aanwakkeren. Lenins devies was dan ook: ‘plunder de plunderaars!’. En nog rigoreuzer: ‘dood aan de bourgeoisie!’. Onder de revolutionairen groeide een ongekende solidariteit, waarbij de adel zodanig werd gedemoniseerd dat haar vernietigen alleen nog gerechtvaardigd leek. Wie eens rijk was of er ‘rijk’ uitzag, werd door de boeren mishandeld of vermoord en hun bezit afgepakt. Tienduizenden mensen verloren hun leven dankzij dit ‘evangelie van de afgunst’. Het romantische beeld van de Russische boer lag voorgoed aan diggelen. Antropoloog en hoogleraar Russische geschiedenis Joeri Slezkine beschrijft in Het huis van de Regering: Een familiesaga uit de Sovjettijd (2017) hoe mensen na de Russische Revolutie door alle geweldsorgies zo zwaar waren getraumatiseerd, dat ze daarna in herstellingsoorden moesten zien bij te komen.

Verwante blogs: 

Adel en lijfeigenen trokken elkaar naar de afgrond

Wie was Ruslands echte 'nobele wilde'?

Lenin maakte in deze audiovideo volgens de filosoof Bertrand Russell in 1920 persoonlijk aan hem duidelijk dat het boerenprobleem zou worden opgelost door de arme boeren tegen de rijken op te zetten.