A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Hoe kunnen we de magie van het Altajgebergte begrijpen?

Lapjes-in-bomen-boven-water-in-Altaj-270920

Westerlingen op zoek naar spiritualiteit trekken graag naar het Siberische Altajgebergte, zo genoemd naar haar inheemse bevolking Altaj. Iemand schreef op internet: "De energie is er zo magisch: geen zendmasten, geen lichtvervuiling, alleen pure en ruige natuur." Maar wat bedoelt deze schrijver met magische energie? Tot mijn genoegen reisde ik enkele jaren geleden samen met Russische vrienden door dit ontzagwekkende natuurgebied, dat niet voor niets een plaatsje veroverde op de werelderfgoedlijst van Unesco. Bovendien maakte ik persoonlijk kennis met vermoedelijk hét symbool van de magische energie, de sjamaan. Behalve aan zijn opzichtige kleding herken je hem vooral aan zijn langdurige tromgeroffel terwijl hij langzaam in trance raakt. Omdat de sjamaan naar eigen zeggen in direct contact staat met bovennatuurlijke geesten, kan hij jouw problemen helpen oplossen. Maar niet alleen sjamanen zoeken contact met geesten. Op speciale plekken in het bos zag ik voedsel- en drankofferandes klaarstaan. Felgekleurde lapjes stof hingen als smeekbedes en eerbetoon in de bomen, aan het eind van een pas of bij een bron langs de weg. In de rivierbeddingen glinsterden muntjes en tussen de stenen bleven briefjes van honderd roebel steken. Mijn etnisch Russische vrienden bonden ook lapjes vast en gooiden geld in het water. Maar waarom vind je deze magische praktijken juist hier en wat betekent het voor de mensen die er wonen?

 

De semiautonome republiek Altaj hoort al zo'n 300 jaar bij Rusland en ligt behoorlijk geïsoleerd vanwege de bergketens die het gebied rigoureus scheiden van de Siberische taiga en de Mongoolse plateaus. Rusland, Mongolië, Afghanistan en China raken elkaar hier. Van oorsprong wonen er nomadische Altajmensen, een Turks volk met een oriëntaalse cultuur. De tsaren lokten er midden 19de eeuw massaal etnisch Russen naartoe, om het gebied te helpen koloniseren. De mannen trouwden vaak met Altajvrouwen en namen hun rituelen en ceremonies deels over. Zeker na het gereedkomen van de Trans-Siberische spoorlijn rond 1900 vertienvoudigde het aantal etnisch Russen. In dezelfde tijd zocht de Russische avantgarde in grootstedelijk Sint-Petersburg of Moskou nieuwe inspiratie bij vooral inheemse religies zoals die van de Altaj. Aan het eind van de 19de eeuw vonden Russische antropologen overal sjamanistische praktijken onder etnisch Russen. Blijkbaar sloegen dit soort religies aan.

 

Het Altajgebied telt nu onder zijn grofweg tweehonderdduizend inwoners veel meer etnisch Russen dan inheemse Altaj. Terwijl hun etnische gemeenschap met de dag kleiner wordt, rijden Altajherders nog altijd op hun gedrongen paarden langs de oevers van de bulderende Katoenrivier. Nog steeds kom je er inheemse volksgenezers en kruidendokters tegen en de Altaj-keelzangen zijn inmiddels wereldberoemd. In Siberië maar eigenlijk overal in Rusland zie je culturele invloeden zoals van de Altaj. Op een van onze reizen legt mijn etnisch Russische vriend Oleg een plakje worst op een boomstam en vult het glaasje dat er al klaar staat met wodka. Mijn vragende blik wuift hij meteen weg. Ook andere etnisch Russische vrienden tonen zich hierover tegen mij soms ongemakkelijk. Orlando Figes schrijft in zijn Natasha's Dance: A Cultural history of Russia (2002): 'Het nationale verhaal dat Russen graag over zichzelf vertellen is dat van de strijd van landbouwers uit de noordelijke wouden tegen ruiters van de Aziatische steppe... Voor hun Europese zelfbeeld is deze nationale mythe zó belangrijk, dat alleen al de suggestie van Aziatische culturele beïnvloeding aanvoelt als verraad.' Het gebied kent echter zoveel zichtbare Aziatische rituelen en symbolen, dat dit niet alleen indruk maakt op spiritueel ingestelde westerlingen, maar zelfs op een vrij nuchtere antropoloog als ik. Ook daarom durf ik niet te vragen waarom een intelligent iemand een geest een glaasje inschenkt. Wel jammer van de wodka, toch?

 

Verwante blogs:

Hoe oriëntaals willen Russen eigenlijk zijn? (mrt. 2017)

Stadsjager in de taiga (juni 2017)

Youtubefilmpje: 'Worshipping nature with the Altai - BBC News (2016)

(3,21 min.) 

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.