A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Aanbevolen

De klop op de deur

Klop-op-de-deur-230917

Op een mooie zomerdag dringt de langdurig afwezige neef Mitja de datsja van zijn oom Kotov binnen. Geleidelijk aan openbaart hij zich als de verrader van Kotov, het charismatische familie- en dorpshoofd en hooggeplaatst lid van de Communistische partij. De Grote Terreur eind jaren '30 was nog maar net begonnen en Kotov kon zichzelf moeilijk voorstellen als slachtoffer.

           Dit verhaal komt uit Nikita Mikhalkovs Burnt by the sun (1994), onlangs weer op tv en nog steeds actueel (zie filmpje). Tussen 1937 en 1938 gingen veel mensen - het waren meestal mannen - 's nachts alvast bij de voordeur zitten, voor het geval het 'hun beurt' was. Als konijnen in de koplampen wachtten ze daar op 'de klop op de deur', dus op de geheime politie in hun lange donkere jassen.

 

Hoewel de NKVD, de voorganger van de KGB, slecht was in het opsporen van mensen die met de noorderzon waren vertrokken, dachten de meesten - en zeker de partijleden - er niet over te vluchten: "Hoe kan ik me als communist schuilhouden voor mijn eigen partij?" En als ze eenmaal opgepakt en schuldig bevonden waren, was dit kennelijk 'nodig voor de eenheid in de partij'. De belangrijkste en meestal verzonnen beschuldiging was: 'volksvijand'. Het was dan duidelijk dat hij Stalin wilde vermoorden of dat hij voor de Duitsers of de Japanners spioneerde. Uit angst zwegen de achtergeblevenen hem meteen dood, ook als hij daarna voorgoed verdween of werd vermoord. Vooral geen tranen! Aan kinderen werd geleerd te zwijgen: ‘Mondje dicht!’ Van het ene op het andere moment voelde een opgepakte zich volkomen geïsoleerd van alles wat hem dierbaar was. 

 

Officieel ontkenden de Sovjet-autoriteiten dat ze mensen oppakten. Het tijdstip kwam altijd als een volslagen verrassing. Ook de precieze reden bleef onbekend. In Fluisteraars (2007) vertelde Orlando Figes over de teenager Nina Kaminska. In Stalins Moskou kwam Nina laat thuis van een feestje en ontdekte bij haar ouderlijk huis dat ze haar sleutel was vergeten. Ze belde aan en wachtte en wachtte, terwijl ze wist dat haar ouders thuis waren. Eindelijk kwam haar vader naar de deur, met een koffertje, gekleed in een net pak met stropdas, helemaal klaar om meegenomen te worden. Zodra hij zijn dochter zag, sloeg hij haar van volkomen ontreddering in het gezicht. 

 

Neef Mitja uit de film kwam terug om wraak te nemen op zijn oom, naar eigen zeggen omdat hem toentertijd alles was afgepakt: zijn baan, zijn ouderlijk huis en bovendien zijn geliefde, nu de vrouw van Kotov. Of dit waar is blijft in de film in het ongewisse. Feit is dat mensen ook in werkelijkheid misbruik maakten van de Grote Terreur en daarover gaat Burnt by the sun. De fatale 'klop op de deur' kon ook vanwege het verraad van een familielid komen. Of vanwege je buurman. 

 

Youtube filmpje met scene uit Burnt by the Sun van Nikita Mikhailkov (1994, Engels ondertiteld)

(4:30 min)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.