Bang om bourgeois te worden
Na de Russische Revolutie kwamen vooral bolsjewistische boeren en arbeiders aan de macht. De oude bourgeoisie werd verdreven of uitgeroeid en alles wat aan haar deed denken zoals een privéleven, privébezit of privé-verlangens, bestonden niet meer of werden onderdrukt. Ook je vrouw en kinderen waren niet van jou maar van de gemeenschap. Vrije liefde, communale opvoeding en familiemaaltijden in grote kantines waren de regel. Je beloning bestond niet uit een goed salaris, maar uit een toekomstige samenleving van overvloed en welbehagen voor iedereen. Het hele leven stond in dienst van de opbouw van deze samenleving, elke dag, elk uur, elke minuut. Speciale zogeheten rabfak-scholen moesten de laaggeschoolden voor hun nieuwe beroep bijspijkeren. Yuri Slezkine laat in zijn Het huis van de regering: een familiesaga uit het Sovjet tijdperk (2018) zien dat zelfs gordijnen voor hen nog te bourgeois waren.
Joachim Helbeck citeert in Revolution on my mind: Writing a diary under Stalin (2006) uit dagboeken van bolsjewieken die constant strijd voerden tegen hun 'bourgeois' gedachten. De 'bourgeois' persoonlijkheid moest immers sterven, zodat de nieuwe 'socialistische' persoonlijkheid geboren kon worden. Zeker de revolutionairen uit de betere klassen speurden onophoudelijk naar restanten van hun 'oude' persoonlijkheid. Maar ook voormalige boeren en arbeiders beseften het gevaar van al teveel materiële verlangens. In het in Moskou speciaal voor hen gebouwde comfortabele 'huis van de regering' woonden volgens Slezkine volkscommissarissen, commandanten van het Rode Leger, marxistische geleerden, Goelagbestuurders, fabrieksmanagers en socialistisch-realistische schrijvers. Een van hen uitte midden jaren '20 nog zijn grootste angst, namelijk om in een bourgeois te veranderen.
Maar de kinderen van deze revolutionairen waren al minder recht in de leer en verlangden wel directe beloning. De belofte van overvloed en welbehagen was niet ingelost en hun leven stond nog steeds in het teken van schaarste en soberheid. Ze wilden grotere woningen, volle winkels, aantrekkelijke datsja's en weldadige vakantieoorden. Al gauw werden hogere staatsfunctionarissen voor prestaties en gebleken trouw beloond met talrijke privileges. Onderaan in de piramide zou extra beloning volgen zodra het communisme was gerealiseerd. Eind jaren '30 profiteerden de toen naar schatting 55.000 vooral Moskouse gezinnen van Stalins massale zuiveringen onder de 'oude' bolsjewieken, waardoor de privileges van de top ook voor hen binnen handbereik kwamen. Een nieuwe sociale hiërarchie was geboren.
Hun beroepstrots ging vanaf toen wel gepaard met angst, namelijk angst voor het eigen leven. Kennelijk konden ook zij 'zomaar' worden weggezuiverd. Uiteindelijk werden ze veelal pragmatici en carrièrejagers, altijd belust op meer status en dus meer privileges. Naar buiten toe omarmden ze de planeconomie en de geleide samenleving en conformeerden zich aan het bewind. Maar hun steeds betere materiële omstandigheden stelden hen in staat privégeluk en weelderige huiselijkheid te ervaren, met andere woorden het bourgeoisleven waar hun ouders zo tegen hadden gestreden. Al in 1936 noemde Leon Trotski in zijn De verraden revolutie de nieuwe heersende klasse 'sociaal reactionair' en 'cultureel conservatief'. Kennelijk hadden de revolutionairen kinderen gebaard die de revolutie alweer hadden opgegeten.
Zie ook:
Ben ik een gecultiveerd persoon?
Waar is de Russische adel gebleven?
Stalinisten schreven ook dagboeken
Youtubefilmpje over Yuri Slezkine (2018) Het Huis van de Regering, over het 'huis van de regering' dat in 1931 in Moskou voor de Sovjet-elite werd gebouwd: 'Yuri Slezines gripping narrative tells the true story of the residents of an enormous Moscow apartment building where top Communist officials and their families lived before they were destroyed in Stalin’s purges. A vivid account of the personal and public lives of Bolshevik true believers, the book begins with their conversion to Communism and ends with their children’s loss of faith and the fall of the Soviet Union.'
Reacties