Het Russische regime is inmiddels zo conservatief en repressief dat je je in gemoede afvraagt hoe maatschappelijke veranderingen nog zijn te bewerkstelligen. Uitsluiting en geweld tegen iedereen die ‘anders’ is, zijn weer aan de orde van de dag. In de speelfilm Once in Trubchevsk van Larisa Sadilova (Rusland, 2019) leidt het nieuws over de buitenechtelijke affaire tussen een 'gewone' buurman en buurvrouw in het dorp Troebtsjevsk nauwelijks tot reuring, ook niet voor de vrouw in kwestie. Ooit werd in Rusland een overspelige vrouw de kleren van het lijf gerukt, haar man sloeg haar in elkaar en de buren sleurden haar naakt vastgebonden aan een kar rond.  In de film zijn de vrouwen vooral sterk en de mannen nogal zwak. Iedereen gaat uiteindelijk zonder veel strubbelingen weer terug naar de orde van de dag. En hun tevredenheid met de afloop van de affaire tonen ze publiekelijk tijdens een opgewekte viering van Djeen Poobédi: de Dag van de Overwinning in de Tweede Wereldoorlog, een nogal patriottisch en politiek geladen gebeuren. De vraag blijft wel hangen waarom regisseur Sadilova (1965) de maatschappelijke acceptatie van overspelige echtgenoten uitgerekend in deze politieke context laten zien.

 

In haar films toont Sadilova zich maatschappelijk progressief maar ook politiek nationalistisch. Mede daarom is ze in Rusland populair en kreeg ze in 2007 een Russische prijs voor een van haar vrouwenfilms. Eenzelfde soort werkwijze lijkt zangeres Manizja te hanteren, die Rusland vertegenwoordigde op het Eurovisiesongfestival in Rotterdam dit jaar. Met haar nummer Russian woman, een ode aan sterke maar wel typisch Russische vrouwen, wist ze de negende plaats te veroveren. Ook zij toont zich veranderingsgezind én nationalistisch. De maatschappelijke betrokkenheid van de Tadzjieks-Russische Manizja getuigt van moed: zo spreekt ze zich openlijk uit tegen huiselijk geweld en ondersteunt ze seksuele minderheden. Ze is Ruslands eerste 'goodwill ambassadeur' bij het VN-Vluchtelingenagentschap. Ondanks haar sociale progressiviteit stuurden het conservatieve Rusland haar eensgezind naar het Eurovisiesongfestival. 

 

Sadilova's en Manizja's strategische aanpak -  belangrijke maatschappelijke thema's aanvaardbaar maken door ze te plaatsen in een politiek behoudende context - doet me denken aan de tactiek in de dissidentenliteratuur uit de Sovjettijd. Lezers moesten toen vooral 'tussen de regels door lezen', op zoek naar maatschappijkritiek. Te midden van een verkrampte nationale politiek zie je bij deze vrouwen een explosie van creativiteit. Door hun boodschap zo politiek aanvaardbaar mogelijk te verpakken, laten zij zien dat je toch maatschappelijk relevant kunt zijn.

  

Verwante blogs:  

Vreemdgaan in Rusland (maart 2020)

Russisch patriottisme leidt tot blinde zelfopoffering (sept 2018)

Youtubefilmpje met filmtrailer Once in Trubchevsk van Larisa Sadilova (Rusland 2019), Russisch gesproken, Nederlands ondertiteld. De film draait nu in diverse bioscopen, waaronder Eye in Amsterdam.

(2,31 min.)