Of Poetin een ondergronds oorlogsverblijf heeft weet ik niet, maar het ligt voor de hand. De regeringsschuilkelder uit de Koude Oorlog kun je nu in ieder geval bezichtigen. Eind 1991 werd bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een onbekend Moskou van 7000 vierkante meter ontdekt, meer dan zeventig meter diep onder de grond. De immense 'kelderstad' zou in de jaren zestig exclusief voor de regering...

Over de zuidkust van de Finse Golf vlieg ik voldaan terug naar Amsterdam (voor mijn abrupte reisonderbreking in 2016 zie Sovjetbelevenissen in een hypermoderne omgeving ). Enkele dagen eerder nog lag ik daar zorgeloos aan een loom Russisch strand. In Sint Petersburg is het dan net zo snikheet als in Nederland. Overal zoeken mensen massaal het water op, het liefst met zandstrand, groene schaduwrijk...

Honderden zwarte Amerikanen reisden in de eerste decennia na de Russische Revolutie naar Sovjet-Rusland. Er zaten radicale communisten bij maar ook avonturiers. Allemaal hadden ze gehoord dat er gegarandeerd werk was en voorál, dat sociale klasse belangrijker was dan huidskleur. Bovendien hadden Russen zwarte mensen nog nooit tot slaaf gemaakt; dat lot trof alleen de eigen boerenbevolking, onder d...