Hoe schat het Kremlin het gevaar in van de Russische bevolking?

Algemeen Radiofrekwentie Centrum Moskou (Facebook)

In Moskou verscheen eind 2019 het zoveelste geheime kantoor, waar meer dan duizend medewerkers het internet doorzoeken op binnenlandse - al dan niet potentiële - sociale onrust. We weten dit omdat journalisten dit jaar een groot datalek hebben ontdekt bij de Russische mediacensor Roskomnadzor, waar de resultaten van die zoektochten binnenkomen. Vervolgens berichtte de onafhankelijke onderzoekssite iStories erover. Het gaat om miljoenen vertrouwelijke documenten, beelden en e-mails van Russische burgers. Waar zoeken deze medewerkers naar en wat doet het Kremlin ermee? 

Bij de ingang van een onopvallend rood stenen gebouw staat 'Algemeen Radiofrequentie Centrum'. Officieel zijn de mensen die hier werken verantwoordelijk voor het juiste gebruik van radiofrequenties. Maar elke morgen onderzoeken talrijke medewerkers er het internet op sociale acties en denkbeelden die de autoriteiten gevaarlijk vinden. En dat zijn er veel, zo laat het datalek zien. Om een paar voorbeelden te noemen: een opstootje tegen de 'optimalisatie' van ziekenhuizen in het Siberische Sjadrinsk, een staking tegen de opheffing van het Oceanarium in de noordelijke havenstad Moermansk of een protest tegen de bouw van chemische fabrieken in het verre oostelijke Nachodka. Maar ook memes over Poetin als krab (zijn bijnaam), chats over zijn vermeende ziektes of negatief commentaar naar aanleiding van zijn bezoek aan een bepaald district worden eruit gevist. Omdat het Kremlin eveneens 'alles' wil weten over de sociale onrust naar aanleiding van de Oekraïne-oorlog, werden extra mensen aangesteld. Zij dienen bijvoorbeeld negatieve berichten te zoeken in de geannexeerde Krim of in de bezette delen van de Donbas. Omdat daar officieel alleen Russische staatskanalen actief zijn blijkt dat nogal een opgaaf, aldus verzuchtingen in berichten uit het datalek. Oekraïense analoge zenders of digitale outlets en westerse sociale media zijn er immers geblokkeerd.

Poetins Russische voormalige speechschrijver Abbas Gallyamov, tegenwoordig woonachtig in Israël, wijst in iStories op een belangrijk argument voor dergelijk internetonderzoek door de staat. Voor de stabiliteit van zijn regime kan Poetin niet enkel leunen op zijn belangrijkste pijler, de veiligheidsdiensten. Deze diensten voeren weliswaar continu opiniepeilingen en geheim sociologisch onderzoek uit, maar het is algemeen bekend dat mensen tegen peilers en onderzoekers niet altijd zeggen wat ze denken en doen, zeker niet in een autocratisch bestuurd land als Rusland. Bovendien praten veiligheidsdiensten uit eigenbelang de regering soms naar de mond. En als deze diensten zouden merken dat steeds meer mensen Poetin beginnen te haten, dan kunnen ze hem als een sta-in-de-weg gaan beschouwen. Poetin heeft daarom eigen onderzoekers nodig, onafhankelijk van de veiligheidsdiensten. Bij het Algemeen Radiofrequentie Centrum zijn onlangs weer nieuwe mensen aangenomen, want Poetin moet de presidentsverkiezingen in maart 2024 wel met een ruime meerderheid winnen. Wordt zo Orwells dystopisch 1984 steeds meer werkelijkheid? Totalitaire verlangens pakken in de praktijk toch vaak uit als wishful thinking, zeker in een omvangrijk land als Rusland.

Verwante blogs:

Ruslands geheime dienst doet geheim sociologisch onderzoek (juli 2020)

Helpt 'Big Brother' in de Russische coronacrisis? (jan 2021)

Youtubefilmpje: Een meme over 'Crab Putin' van 'GeneralGaddafi' (2011):