Oppositieleider Aleksej Navalny (Moskou, 1976) is veroordeeld tot ruim 2,5 jaar strafkolonie op basis van politieke motieven, aldus het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Inmiddels is hij aangekomen in de regio Vladimir, zo'n 200 kilometer ten oosten van Moskou, bij een van de ongeveer 800 over het land verspreide strafkolonies. Wat betekent het als je in Rusland naar een strafkolonie wordt gestuurd? Wat voor soort regime heerst er? Hoe breng je er je dagen door? Hoe overleef je er? Wie is je grootste vijand? En om hoeveel mensen gaat het eigenlijk? Twee Russische kampgevangenen hebben het dagelijks leven in zo'n kolonie beschreven: Nobelprijswinnaar Alexander Solzjenitsyn in 1951 en politiek kunstenaar en Pussy Riot-aanvoerder Nadja Tolokonnikova ruim 60 jaar later. Volgens Tolokonnikova is de beproefde Sovjetmethode nog altijd de beste: ‘Geloof niet, vrees niet, vraag niet’.
Solzjenitsyn (1918-2008) beschreef in Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj (1962) het dagelijks leven van de (fictieve) kampgevangene Ivan Denisovitsj Sjoechov in de Siberische Goelag in 1951. Eén dag, want alle dagen waren hetzelfde. Van ochtendappel tot avondcontrole, alles stond in het teken van dwangarbeid, je medegevangenen van het lijf houden, je primaire behoeften bevredigen en straf ontwijken. Ivan Denisovitsj moest acht jaar lang met zijn blote handen zware boomstammen verslepen. Solzjenitsyn werd zelf van 1945 tot 1953 naar een strafkolonie gestuurd, vanwege zijn negatieve uitlatingen over Stalin. Gemiddeld verbleven in de Goelag op enig moment circa twee miljoen dwangarbeiders, veelal met een straftijd van 25 jaar. In de gehele Sovjetperiode ging het om zo'n 18 miljoen mensen, vaak op basis van valse beschuldigingen. Ivan Denisovitsj wist vooral te overleven door te genieten van banale zaken, zoals vijf minuten extra vrije tijd. In 1957 werd Solzjenitsyn door Chroesjtsjov gerehabiliteerd.
"Wat, wist je niet dat de Goelag niet is verdwenen na de dood van Stalin?", schreef Tolokonnikova (Moskou, 1989) in Pussy Riot: Zo begin je een revolutie (2017). In 2012-2013 zat ze vast in vrouwenstrafkolonie nummer 14, een van de vele strafkolonies in het West-Russische Mordovië. Eerst werd ze vanuit Moskou tien uur lang vervoerd in een zogenoemde Stolypintrein, een gevangenentrein zonder ramen en met uiterst beperkte faciliteiten. Daarna verdween ze bijna twee jaar achter een 'gammel hek van rottend hout', omringd door bossen en moerassen. Iedereen kwam terecht in een barak waarin een hoofdgevangene de scepter zwaaide over zo'n 60 mensen. Tolokonnikova naaide er elke dag zo'n 16 tot 20 uur militaire uniformen. In ploegendienst, met een voorvrouw-gevangene als baas. Volgens Amnesty International zitten er momenteel zo'n half miljoen Russen gevangen, een kwart van die in de Sovjettijd. Bovendien gaat het nu vooral om criminele en veel minder om politieke gevangenen, zoals toen. Het werk is lichter dat in de tijd van Solzjenitsyn, maar juist de lange werkdagen maken het zo vermoeiend.
Tolokonnikova geeft enkele adviezen om de strafkolonie te overleven. Volgens haar is vanwege privacygebrek en opgekropte frustraties je medegevangene je grootste vijand. Zorg er dus voor dat je je niet door een andere gevangene met een schaar laat neersteken. Belangrijk is ook om vooral de hoofdgevangene én voorvrouw te vriend te houden. Politieke gevangenen zijn in de regel slimmer en beter opgeleid, maar laat je niet verleiden om de kampbewakers te overtroeven. Je verliest het altijd omdat jij jezelf niet toestaat wat zij zichzelf wel toestaan. Wijs de kampbewakers wel voortdurend op de officieel voorgeschreven kampregels en op de omstandigheden die daarmee niet overeenkomen. Tolokonnikova kwam enkele maanden eerder vrij vanwege de naderende Olympische Spelen in Sotsji, maar ook door aanhoudende druk van Russische activisten en westerse sympathisanten. Geen enkele dictator lukt het al zijn critici te vernietigen, ook Poetin niet. Laat Navalny ook de uitzondering zijn.
Verwante blogs:
Hoe waarachtig klinkt het laatste woord in Poetins rechtbank? (mrt 2018)
'Anders stuur ik je naar Siberië!' (sept 2016)
Youtubefilmpje: Navalny voor de rechter in Moskou: hoger beroep afgewezen (NU.nl 240221): 'Het hoger beroep van de Russische oppositieleider en prominente Kremlin-criticus Aleksei Navalny is zaterdag door een rechtbank in de hoofdstad Moskou afgewezen. Navalny was veroordeeld tot een verblijf van 3,5 jaar in een strafkamp. Die straf wordt met anderhalve maand ingekort. Na aftrek van het voorarrest zit Navalny straks ruim 2,5 jaar vast'