Mijn mond viel open van verbazing toen mijn Russisch-Nederlandse vriendin en medisch specialist Tatjana onlangs beweerde dat zij het officieel goedgekeurde - maar naar westerse wetenschappelijke maatstaven nog onvoldoende geteste - Spoetnikvaccin meteen zou nemen als het haar zou worden aangeboden. De Russische staatstelevisie liet ondertussen zien hoe militairen zich er mee lieten inenten en binnenkort komen mensen in de zorg en het onderwijs aan de beurt. Maar Tatjana's neef en arts Sergej, werkzaam in de buurt van Kaliningrad, heeft aangekondigd het vaccin zeker niet te nemen. En volgens nogal wat Russen 'moet de natuur gewoon haar werk doen' en zijn überhaupt gekant tegen vaccinatie.
Veel Russen zijn van oudsher trots op hun virologen maar staan wantrouwend tegenover westerse verworvenheden op dit gebied. Aleksander Ginzboerg, directeur van het Moskouse Gamaleja Instituut en producent van het Spoetnikvaccin, verklaart de naam van het vaccin tegenover CNN als volgt: "De Amerikanen waren verbaasd toen ze de Spoetniksatelliet hoorden bliepen. Hetzelfde geldt voor dit vaccin: Rusland gaat de eerste zijn." Maar ook het Westen staat van oudsher wantrouwend tegenover de Russische wetenschap, vooral vanwege het wetenschapsbedrijf tijdens de Sovjet-Unie, zoals in de zaak Lisenko. CNN liet onlangs een Amerikaanse gezondsheidsambtenaar aan het woord die dit wantrouwen nogal provocatief uitdroeg: "There's no way in hell the US tries this (Russian vaccine) on monkeys, let alone people." Krijgen we een nieuwe 'wapenwedloop', maar nu met het coronavaccin? En wat voor gevolgen heeft dit voor de Russische bevolking?
Ondertussen vindt een schimmenspel plaats over Ruslands zogenoemde onderzoeksfase 3. Het Spoetnikvaccin onderscheidt zich namelijk in die zin van 'ons' Oxfordvaccin, dat vaccinatie al plaats heeft zonder een grondig en breed opgezet onderzoek naar de effectiviteit. Fase 3 houdt in: een met placebo’s geverifieerde klinische test op een groot aantal proefpersonen. Rusland doet het nu voorkomen alsof het inenten van artsen en onderwijzers een soort fase 3 is. Intussen wijst het land nog op een ander bewijs van betrouwbaarheid. Zo liet Poetin naar eigen zeggen zijn dochter alvast inenten (zie filmpje). Het doet mij echter vooral denken aan de mad scientists uit de Sovjetperiode, die zichzelf en hun kinderen inentten met een nog niet op mensen getest poliovaccin. The New York Times schreef hierover: 'To the boys, it was just a sugary treat. To their parents, prominent medical researchers, what happened in their Moscow apartment that day in 1959 was a vital experiment with countless lives at stake — and their own children as guinea pigs...’. Veel Russen vinden het echter hét ultieme bewijs dat het vaccin bonafide is. Ook nu. De noodzakelijke dierproeven waren nog niet eens beëindigd toen de staatstelevisie berichtte dat een wetenschapper zichzelf met het Spoetnikvaccin had geïnjecteerd. En Ginzboerg van het Gamaleja Instituut liet officieel weten hetzelfde te hebben gedaan.
Inentingen tegen virusinfecties waren in de Sovjetperiode verplicht. Ik krijg er nog steeds niet goed hoogte van of je als arts of onderwijzer nu wél kunt weigeren of dat je dan expliciet of impliciet te maken krijgt met sancties. En als je wél meedoet word je dan net als in het Westen klinisch gevolgd, met een placebogroep om te vergelijken? Niemand in Rusland die het mij kan vertellen. De antivaccinatiementaliteit wordt er in ieder geval niet minder om. Onlangs schreef The Moscow Times: 'More than half of Russian doctors aren’t ready to get the country’s highly touted coronavirus vaccine, according to an online survey of more than 3,000 healthcare professionals obtained by the RBC news website.’ Officieel start de massale Russische vaccinatie dit jaar nog. De tot nu toe succesvol verlopende fase 3 van het Oxfordvaccin doet vermoeden dat de westerse landen hiermee begin 2021 starten. Waarom dan al die haast van Rusland, ten koste van haar eigen bevolking? Alleen vanwege de 'Koude Oorlog' competitie, ben ik bang.
Verwante blogs:
Russen dromen weer van een machtig wereldrijk (nov. 2018)
Russisch patriottisme leidt tot blinde zelfopoffering (sept 2018)
Youtubefilmpje 'Russia approves Sputnik V coronavirus vaccine despite testing safety concerns' Guardian News, 11 August 2020: 'Russia has approved a controversial Covid-19 vaccine for widespread use after less than two months of human testing, including a dose administered to one of Vladimir Putin’s daughters.'